2012/01/28

Prospektibari buruz


Societat Catalana de Sociolingüística elkarteak Treballs de Sociolingüística Catalana aldizkariaren 21. alea argitaratu du, La sociolingüística catalana, balanç i reptes de futur izenburuarekin. Kataluniako soziolinguistika ikuspegi eta diziplina ezberdinetatik aztertu dute, eta birpasa azkar bat eman. Testuen artean Ernest Querol soziolinguistaren Per una sociolingüística prospectiva: de la profecia a la prospectiva artikulua dago irakurgai.
Soziolinguista honen iritziz, hizkuntzaren inguruan, profezia asko egin izan da eta prospektiba gutxi. Prospektibak joeren azterketa egin behar du eta etorkizuneko jokalekuak marraztu. Galdera gakoak, beraz, honakoak dira: Errealitatearen zeintzuk elementu mantenduko dira egonkor etorkizunean? Ikusten ditugun joeretatik zeintzuek iraungo dute gerora ere? Zeintzuk elementu berri sortuko dira? Elementu horiek nola eragingo diete egungo orekei eta egungo joerei?

Gurean ere egon da gai hauekin interesa. Duela urte batzuk, Begira aplikazioa sortu zen, esate baterako. Funtsean kalkulu-orri bat besterik ez da, bi kalkulu-mota egiten duena: batetik euskararen ezagutzari dagozkion datu demografiko historikoetatik abiatuta etorkizunean zer espero daitekeen kalkulatzen du; eta bestetik, ezagutza-tasa horretatik abiatuta eta Txillardegiren eredu matematikoa oinarritzat hartuz, zenbateko erabilera espero daitekeen adierazten du. Egileek beraiek ohartarazten dute programaren oinarri matematikoa oso sinplea dela, eta soil-soilik joerak antzemateko dela baliagarria, eta ez datu zehatzak eskuratzeko.

Saiakera anbiziosoagoak ere egon dira. 1998an Jaurlaritzak euskal hiztunen epe luzerako bilakaerari buruzko simulazio eredu bat garatu zuen (Reclus eredua). Eredu prospektibo konplexua zen: aldagai nagusiak (demografiko, sozialak eta politikoak) identifikatzen saiatu, eta hipotesi ezberdinen bidez, jokaleku ezberdinak irudikatu nahi zituen. Horretarako, sei koska edo korapilo nagusi hautatu zituzten: (1) hizkuntza-taldeen profila, (2) biztanleen hizkuntza-gaitasunen bilakaera, (3) euskararen balio erlatiboa, (4) hizkuntzaren erabilera, (5) familiek eskoletan aukeratuko duten hizkuntza-eredua eta (6) familia bidezko transmisioaren egoera. Lan honen berri Renoko biltzar batean eman zuten (Modeling the long term future of the basque language) eta ez zuen bestelako zabalkunderik. Antza denez, emaitzak kezkagarriak ziren, ordura arteko erritmoan euskararen normalizazioa pentsatu baino gehiago berandutuko zela ondorioztatzen baitzuten.

Lan interesgarriak dira baina, Daniel Innerarity-k ohartarazten digun bezala, gaurregun eremu borroso eta kaotikoetan mugitu behar gara: kausa-ondorio harremanak ez dira argiak, eta ezin ditugu gako guztiak ezagutu. Jakineza kudeatzen ikastea besterik ez zaigu geratzen.