2014/01/31

«Coaching» euskara sustatzeko?

Behin batean hala galdetu zioten Lazkao Txikiri:
        -- Hi Joxe Migel, zer egin behar diagu euskararen alde?
Eta harek erantzun:
        -- Zer egingo diagu, ba? Hitz egin, motel, hitz egin!

Hori hala da!

Aurreko egunean kiroldegira joan, eta ikastaro baten eskuorria hartu nuen: 7P lantegia entrenatzaileentzat, coaching saioa pertsonengan eta ekipoengan eragin positiboa izateko. Izen ponpoxoa, ezta? 7 P horiek (gaztelaniaz) honakoak ziren: (1) presencia, (2) preguntar, (3) positivizar, (4) potenciar, (5) procesar, (6) perspectivas, (7) pactar. (hemen)

Tonua oso ezaguna egin zitzaidan. Deformazio profesionala izango da... zer egingo diot, bada!  Gaztetxoekin euskararen erabilera lantzeko sortu ohi ditugun aholku-sorta horietako baten tankera hartu nion. Jolas moduan, ohartu gabe, zazpi puntu horiek berrantolatu eta buruan berridazteari ekin nion. Honelako zerbait atera zitzaidan:
  1. Egon.  Taldean garrantzitsua zara. Hor zaudela jakin behar dute, laguntzeko prest. Eta jakina... taldean zuk zeuk izan behar duzu euskararen erreferentea.
  2. Beren motibazioak esploratu. Zergatik daude hor? Zergatik aukeratu dute jarduera hori? Zer espero dute taldetik? Eta euskara? Zer pentsatzen dute euskarari buruz? Galdera garrantzitsu bat: jarduerarekiko motibazioa eta euskararekiko motibazioa norabide berean lerrokatu ahal dira? Nola?
  3. Lidergoa. Personak dira helburua. Taldea garrantzizkoa da. Lidergoa taldea gidatzea da, eta enpatia tresna eraginkorra da hori lortzeko.
  4. Adostu. Beharrizana konpromiso bihurtu. Haiekin hitz egin. Kirolari (edo dena delako) onak izatea lortu nahi duzu, baita taldean euskaraz egitea ere. Helburuak haiekin batera erabaki eta adostu.
  5. Baikorra izan. Gogo-aldartea erabat kutsakorra da talde batean.
  6. Ahalmena eman. Haiengan sinetsi, ardurak eman, erantzukizunak. 
  7. Emozioak zaindu. Emozioak identifikatzen, onartzen, azaltzen eta eraldatzen ikasi. Lehen-lehenik zure buruarekin egin, gero taldekideekin.
Beno... Bost minutuko ariketa izan da, jolas moduan egindakoa. Ezin da askoz gauza gehiago espero. Denbora gehiagorekin agian...

Batzuetan pentsatu izan dut artifizio gehiegitxo asmatzen tematzen garela: metodoak, jarduerak, estrategiak... Sekretua askoz xumeagoa dela esango nuke: gauzak txukun samar egitea, eta euskaraz!

2014/01/18

Gure baitan zentratzea

Hiztunpolis liburuarekin gertatzen ari zait, baina baita aste honetako "Hizkuntza eta Lurraldea" izeneko jardunaldiei buruzko iruzkinekin ere. Batean zein bestean, Kontseilua sortu aurreko "Euskararen Unibertsoa" jardunaldiak etorri zaizkit gogora.


Akordatzen? Jardunaldiak 1997ko martxoan egin ziren, euskalgintzak eta euskal kulturgintzak bizi zuen egoeraren kezka zabaletik abiatuta, eta kezka horri erantzuteko.

Hasiera-hasieratik "unibertso eta kategoria" kontzeptuen artean bereizketa egin zen. Unibertsoak osotasuna adierazten du; kategoriak unibertsoaren elementuak biltzen dituzten azpimultzoak dira. Demagun liburu-denda batera zoazela. Liburuak kategoriaren arabera daude antolatuak: nobela, antzerkia, poesia... Eta euskal literatura? Euskal literatura zer da, unibertsoa ala kategoria? 

Kategoria izateak beti zerbaiten atal izatera eramango gaitu, menpe izatera. Horregatik Euskararen Unibertsoa aldarrikatu zen:
Euskararen Unibertsoa euskaraz egin, berregin eta sozializatzen den kultura eta gizartea da
Euskararen unibertsoa mugimendu zabal eta autonomo gisa jaio zen. Euskararen mundua beste unibertsoen satelite izateari uztea zuen helburu. Bernat Joan i MarĂ­ soziolinguista kataluniarrak autozentramendua proposatu zuen 2012ko Udaltop jardunaldietan. Horixe zen Euskararen Unibertsoak aldarrikatzen zuena:
Euskararen hizkuntza komunitateak, bere frutua eman eta zabalduko badu, bere baitan zentratu eta egituratu egin behar du, bere bizigunea sortu eta zaindu; bere indarrak bildu eta artikulatu behar ditu.
Galdera da zertan huts egin dugun, 15 urte luze beranduago ideia horiek oraindik ere horren berriak izateko?

2014/01/11

Biografia Linguistikoak (bi)

Euskararen egunaren biharamuneko Celosamente Gordea irratsaioa saretik jaitsi eta entzuten ibili naiz: Soneto bat euskarari du izenburu. Ez da Euskaren Eguna ospatzeko saioa izan, "euskaldunak ospatzeko ezer gutxi duelako", baina bai saio biribila, oso-osorik gogoan hartzeko modukoa. Neuri, dena den, Edu Zelaietaren Autobiografia poema geratu zait buruan itsatsirik. Luzea bada ere, hona ekarri dut:
AUTOBIOGRAFIA
Edu Zelaieta , 2010

Erdara dut ama-hizkuntza:
amaren bularretan nengoela,
gaztelania eztitsua aditzen nuen
hain beharrezko eta hain gozo
hartzen nuen esnearekin batean.

Bitxia da, halarik ere:
ez ama, ez aita
ez ziren gaztelaniaz mintzatu txikitan.
Amak, bere arbasoek bezala,
galizieraz erran zituen lehen hitzak.
Aitak, antzinako ahaideei segika,
euskaraz bota zituen bereak. 
Parisen ezagutu zuten elkar aitak eta amak,
60ko hamarkadan, biak frantsesez mintzo zirela.
Hantxe jaio zen anaia zaharrena,
hiru bat urte izan arte Beran egon eta
euskara hutsean hezitakoa.
Egun frantsesez eta gaztelaniaz
mintzo den euskaldun zaharra. 
Hurbileko familian
ni naiz frantsesez ez dakien bakarra.
Ordainetan-edo, ingelesez moldatzen naiz
(erdipurdi baldin bada ere)
bertze bi anaiak eta gurasoak ez bezala.

Txikitan entzundako lau gauza haiek
pixka bat osatze aldera eta jakin-minez
hasi nintzen galiziera ikasten unibertsitatean.
Tamalez, urte bakarrean ikusitako gramatikarekin
eta Galiziara egindako bidaiekin ez dut nahiko izan
inoiz fundamentuz falatzeko. 
Maiz pentsatu izan dut aski xelebrea dela
hizkuntzen afera hau.
Maiz, halaber, zenbateko eragina izan duen
honek guztiak nire bizian;
adibidez, pertsona bera izanen ote nintzen
hizkuntza bakarreko familian sortu izatera.
Zer pentsatuko luke Avilako batek
bere ama-hizkuntza eta bere gurasoenak
hiru diferente izanen balira? 
Kontuan hartu, gaur den egunean,
amarekin eta anaiekin gaztelaniaz egiten dudala
lagun on frankorekin solastatzen naizela gaztelaniaz
eta gaztelaniaz ere irakurtzen ditudala liburu asko. 
Baina baita ere, noizean behin amarenean elkartuta,
"bota ura", "ekarri ardoa" edota "on egin" tartekatzen ditugula mahaian;
lagun-min eta lankide anitzekin egunero aritzen naizela euskaraz,
aitarekin hitz egiten dudanetan bezala nahiz neure oraingo etxe diren
neskalagun maitearekin eta seme kuttunarekin bezala. 
Aitor dut, gauza bitxia izanagatik ere:
ama-hizkuntza ez dudan euskara maite dut.
Horregatik izanen da, agian, unibertsitatean euskaraz irakastearena
euskaraz idaztearena
edota, bakarrik nagoela,
euskaraz pentsatzearena.
Laster beteko ditu zortzi hilabete gure Amets txikiak.
Oraindik ez dakigu nolako ahotsa izanen duen,
zein modutara deituko digun "aita", "ama".
Dakiguna da gurasoek egiten dioten
Gasteizko euskara horretan esango dituela lehen hitzak,
bere aitak eta bere amak ez bezala.
Ikasle nerabeekin, euskarari buruz hausnartzea proposatzen dute MSB (Motibazioa Sustatzeko Baliabideak) blogearen egileek:
Etxean euskaraz hitz egiten zenuen eskolan hasi aurretik edo eskolan ikasi duzu euskara? Eta lagunekin nola egiten duzu? Zein da zure lehenengo oroitzapena hizkuntzarekin/euskararekin lotua? Kanta bat, ipuin bat edo beste zerbait? Ba al duzu bitxikeriaren bat kontatzeko horren inguruan?
Lantegian ere Ni eta Euskara izeneko testua irakurri ondoren, norberaren ibilbide historikoa ibai baten moduan marrazten aritu dira erabilera taldeko kideak: norberak bizitzan euskararekin izan duen harremana, bizipenak, sentimenduak... islatuz.

Inoiz probatu al duzue? Niri oraindik ere harrigarria egiten zait horrelako jardun sinple batek zenbaterainoko arreta eta interesa pizten duen.

Hemen ere idatzi dut horretaz:

2014/01/07

Itxaropenaren primadera, eta etsipenaren negua

Charles Dickensek Bi hiriren historia eleberria idatzi zuen 1859an. Irakurri dudanaren arabera, liburu horren lehen parrafoa da literaturan aipatuenetakoa.

Honakoa:
Zitekeenik eta garairik onena zen, zitekeenik eta garairik txarrena; jakituriaren aroa, eta erokeriarena; sinismenen garaia, eta sinisgogortasunarena; esperantzaren primadera eta etsipenaren negua. Den-dena genuen, baina ezer ere ez genuen; zerurantz abiatzen ginen zuzen-zuzenean, eta oharkabean kontrako bidean galdurik amaitu. Hitz bakar batean esateko, lehengo garai harek antza handi-handia zuen egungoarekin, horrenbeste ezen gure agintariek behin eta berriz esaten baitute konparaketak ez direla zilegiak: ongiari eta gaizkiari buruz ari garelarik -diote- superlatiboa da konparazio zilegi bakarra.
Atzo goizean idatzia dirudi, ezta?