2011/12/18

Euskaltasun likidoa?

Zygmunt Bauman soziologoak sortu zuen modernitate likidoaren kontzeptua. Horren arabera, aldakorra da egungo gizartea. Ahuldu egin dira loturak. Lehengo lotura sendo horiek arinak eta behin-behinekoak bihurtu dira egun.

Identitatea ere aldatu egin da. Lehengo identitateak solidoak ziren: sendoak eta iraunkorrak. Identitate horiek ahuldu egin dira. Modernitateari identitate likidoa dagokio: likidoak ez du forma finkorik. Baumanek dioen bezala, egun identitateak sumendi bateko labaren modukoak dira: orain gogortu, gero urtu... etengabe itxuraldatu.

Joan Pujolar irakasleak Els joves i la catalanitat líquida artikulua argitaratu berri du L'Avenç aldizkarian. Bertan, Kataluniako gazteen hizkuntzei eta identitateei buruzko ikerketa baten harira, Pujolarrek haurnaketa egin du gazte horien katalanitateari buruz. Bere ustez gazte hauen katalanitatea likidoa da, hibridoa, etengabe eraikitzen.

Gure artean ere, gazteek euskarari dioten atxikimendua aldatu egin dela aipatu izan da. Soziolinguistika Klusterrak urte batzuk daramatza gazteen jarrerak eta erabilera aztertzen. Lan horiek etorkizuna aurreikusteko arrastoak emango dizkigute ziur aski.

2011/08/26

Oi ama Euskal Herri goxoa

Pierre Bordazarre, Etxahun-Iruri, pastoralgile eta bertsolari aparta zen, baina inoiz musikarik ikasi gabea. Kantak bere barnean egokitzen zituen eta buruz ikasi.

Baserriko lanak arintze eta xamurtze aldera, irratia izan ohi zuen lagun. Egun batean, antza, ikuiluan lanean ari zela, akropolis adieu kantua aditu zuen irratian. Doinuak Etxahun hunkitu egin zuen nonbait, handik gutxira Oi ama Euskal Herri kantua egokitu baitzuen, gero Benito Lertxundik famatuko zuena.

Istorioa Mikel Markezek kontatu zuen Kaja Beltza programan.

2011/08/24

Lengua y Pueblo

Hainbat urtean bizitza publikotik "desagertua" egon ondoren, Galizan antolatu den ikastaro batean parte hartu du Txepetxek udan.

Txepetx pentsalari eta idazle aparta da. Lengua y Pueblo liburua 1977ko udaberrian Euskal Herriko aldizkari batean argitaratu zuen artikulu bilduma da. Artikuluek ez dute geroko testuen pisu akademikoa baina bai pisu ideologikoa.

Udan berrirakurtzeko aukera izan dut eta hiru ideiarekin geratu naiz:


BAT
Hizkuntzari eta kulturari buruz ari garenean bi alternatiba besterik ez dagoela aldarrikatzen du: asimilazioa ala erresistentzia. Jakina denez, erresistentziaren aldeko apologia egiten du Txepetxek: "la resistencia es integradora y basicamente positiva pues devuelve al individuo su sentido de pertenencia a un grupo humano y su sentido moral dentro de una colectividad en la que el conjunto cuenta tanto como las unidades que lo forman." Stéphane Hessel-en Haserretu Zaitezte liburuxkaren azken pasartea ekarri dit gogora: "Sortzea erresistentzia da. Erresistentzia sortzea da."

BI
Egia fozilizatu eta kristalizatu egiten denean, egia izateari uzten dio eta dogma bihurtzen da. Akatsa da egia instituzionalizatu nahi izatea. Euskalgintzak ere horrelako joerak nozitu izan ditu noiz edo noiz. Horren kontrako txertoak behar ditugu. Hau irakurtzen ari nintzela abesti bat izan dut bueltaka buruan: Leon Feliperen poema bat da, Pako Ibañezek abestua (hemen)

HIRU
Ekintza ludikoa boluntarioa da, sortzailea, librea... Elementu hauek desagertzen direnean sortzeko plazera ere desagertzen da. Hori da botereak lortzen duena... gure bizimodua deserotizatzea, eta horren aurrean suzedaneoak sortzen ditu (honi genitalismoa deitzen dio). Txepetxen teoriak sakondu nahi zituen mintegiak ere "adorez eta atseginez" izena hartu zuen. Euskararen aldeko militantzia halaxe aldarrikatu zuen Txepetxek: atseginean oinarritua, erotizantea.

2011/08/06

Celosamente gordea.

Uztailean Jordi Solé i Camardons soziolinguista katalanaren hitzaldi baten berri eman zidaten. Interesgarria iruditu zitzaidan. Irakasle honen bi liburu ezagutzen ditut: El políedre sociolingüístic eta UEUk euskaraz argitaratu zuen Soziolinguistika Gazteentzat. Ezaguna da Jordik zientzia fikzioa ere idazten duela. Zientzia fikzioak eta soziolinguistikak zerikusi gutxi dutela iruditu dezake.. baina pentsatzera jarriz gero... agian ez dira horren ezberdinak.

Zientzia fikzioa etorkizuna irudikatzeko eta amesteko era literarioa dela esan zuen norbaitek, baita nahi ez ditugun etorkizunen mamua uxatzeko ahalegina ere.

Orwell-en 1984 liburua gogoratzen al duzue? Bertan Newspeak edo Neolengua aipatzen dute (ez dakit nola euskaratu duten): liburuan hizkuntza estandar berria sortu dute, gainerako hizkuntza guztiak ordezkatzeko eta pertsonen pentsaera eta jokaera bera eragiteko.

Gogoan dut ere Susa aldizkariak 1986. urtean Future-No Future izeneko alea argitaratu zuela. Bertako istorio batean euskararen etorkizun beltza adierazten zuten: Celosamente gordea zuen izenburua. Bap taldeak testua abesti bihurtu zuen 1992ean: hemen.

Zientzia fikzioa egiten duen soziolinguista batek nola islatzen du hizkuntzen gaia bere lanetan?

Portzierto... hitzaldira joan nintzen baina, antza denez, informazioa gaizki eman zidaten. Bertan ez zen Jordi Solé izan, baizik eta Joan Solé. Katalunian egin duten ikerketa baten berri eman zuen zuen: Llengua i joves. Usos i percepcions lingüístics de la joventut catalana. Oso lan interesgarria.

2011/07/12

Munduari begiratzeko.

Irratian Pilar Kaltzada idazle eta kazetariari entzun diot, euskaldunberria izaki, euskara harentzat zer den erantzun behar izan duela behin baino gehiagotan. Kirmen Uriberen poema bat erabili izan du horretarako:

Munduari begiratzeko modu bat,
laguntzarrekin kantatzeko modu bat,
horman eguzkia hartzeko modu bat,
itxaroten jakiteko modu bat.

Pagoak ukitzeko modu bat,
azalak irakurtzeko modu bat,
hego-haizea usaintzeko modu bat,
autoan negar egiteko modu bat.

Ez onena agian,
ez ederrena agian,
zaharregia, txikiegia agian.

Mikel Urdangarinen ahotsean hemen.

2011/05/17

Lerro bat itsas gainean

Lerro bat itsas gainean / Una linea sobre el mar Madrileko "Circulo de Bellas Artes" erakundeak astero filosofiaz egiten duen irrati programa da.

Orain dela hilabete batzuk ezagutzari buruzko saio interesgarria egin zuten (hemen). Plantemendu interesgarria: El Raso urmaela bisitatu eta gidariekin izan zituzten elkarrizketak grabatu. Elkarrizketa horiek bestelako irakurketekin tartekatuz osatu zuten saioa.

Amaieran elkarrizketetako hainbat entresaka egin zuten eta gaiarekin zuzenean lotu. Honakoak:
  • Argirik ez dagoenean, koloreak ez dira ondo ikusten.
  • Prismatikoak alferrikakoak dira, ondo enfokatzen ez badituzu. Gainera, batzuetan, enfokatu orduko lehen ikusitakoa desagertu egin da.
  • Ikuseremu zabala eskaintzen dituzten prismatikoek ez dute xehetasunak ikusteko balio.
  • Batzuetan ez duzu murgila ikusiko, baina jakin bertan dagoela jakingo duzu, ur-azalean utzi dituen ildaxkagatik. Kukua ere entzungo duzu agian. Eta jakingo duzu bertan dagoela, baina ez duzu ikusiko.
  • Zailagoa da animalia bat identifikatzea, landare bat identifikatzea baino. Animalia mugitu egiten da eta ez du ondo ikusteko denborarik ematen. Paradoxa da, animaliak mugitzen direnean ikusten baitira ondoen.
  • Zer ikusiko duzun baldin badakizu, are errazagoa izango zaizu ikusten duzuna identifikatzea.
  • Orientatzeko erreferentzia puntuak behar dira. Eskuliburua identifikazioa errazteko gida izan daiteke, baina ez da hutsaren gaineran erabili.
  • Garrantzizkoa da begirada ondo entrenatzea.
Metaforaren ideia da, berriro ere. Esaldi hauek bere kontestutik atera, eta ezagutza-prozesuei aplikatu ahal zaizkie. Saio polita egin daiteke: eskuartean duzuen edozein proiektu hartu eta ideia hauek aplikatzen saiatu. Atrebitzen al zarete?

2011/04/03

Armairutik atera.

SORTIR DE L’ARMARI LINGÜÍSTIC. Ferran Suay i Gemma Sanginés

TELP ikastaroek arrakasta izan dute gure artean. Hizkuntzaren inguruko diskurtsoa berritu egin dute. Norbanakoaren ardura eta erantzukizuna berriro ere mahairatu egin dute baina lehengo ikuspegi patetikotik harago (ikus. Atxaga) ikuspegi positibo eta proaktiboz jantzi dute.

Bigarren mailako erreferentzietatik badira ere, han-hemenka kuxkuxeatu ditut horien testuak:
  • Hitzaldi bat: hemen
  • Artikulua BAT aldizkarian: hemen
  • EMUNek antolatzen dituen lantegien eskuorria: hemen
  • Tallers per la llengua proiektuaren web orria: hemen
  • Denetan osatuena (agian) ERALAN proiektuaren lehen argitalpenean dago. TELP ikastaroari buruzko azalpen zehatz eta xehea agertzen da bertan.
Duela gutxi “Sortir de l’armari lingüístic” liburua eskuratu dut. Lehengo ideiak eta istorioak agertzen dira bertan (oso era iradokitzailean, egia esanda) baina nik neuk lehen atalaren ideia batekin geratu naiz: “euskaraz egitea (egin nahi izatea) estresagarria da”.

Gauza askorengatik estresatu ahal gara, baina guzti-guztiek hiru ezaugarri komun dituzte:
  • Ezbaia, ziurgabetasuna. Ez dakigu zen izango den egoera horren amaiera.
  • Gure kontroletik kanpo dago, neurri batean.
  • Mehatxua da. Arrisku bat egon daiteke.
Euskaraz hitz egiteak estresa sortzen du.
  • Euskaraz ulertuko du?
  • Eta ulertzen ez badu? Zer egin dezaket?
  • Edozein kasutan ere, arazoa niri sortuko zait.
Estres egoera bati aurre egiteko bi estrategia-mota erabil daiteke:
  • Arazoari bideratua. Arazoa konpontzen saiatzea.
  • Emozioei bideratua. Arazoa konpondu gabe ere, ni neu gaizki ez sentitzea.
Liburuan zehar, kasu praktikoen bidez, bigarren estrategia horri heltzen diote bereziki.

2011/01/08

Denbora galduaren oroimina.

Oporretako irakurgaien artean, Jorge Riechmann-en testutxo bat izan dut eskuartean: "Tiempo para la vida. La crisis ecológica en su dimensión temporal". Lau denbora aipatzen ditu: naturaren denbora (ziklikoa), gorputzaren denbora (lineala), gizarte bizitzaren denbora (aisia) eta sistema industrialaren denbora (hiperazeleratua).

Bere ustez egungo krisi ekologikoa denbora horien desgobernuarekin du zerikusirik. Denbora horien arteko gatazkaren eta doikuntzarik ezaren ondorioa da. Ez du errezetarik ematen baina bai azpimarratzen du krisi ekologikoaren irtenbideak denboraren desajusteak ere konpondu beharko dituela

Ekialdeko Europa sistema kapitalistan sartzearekin batera hango herritarrek jasan duten "denbora galduaren oroimina" ere aipatzen du: lehen irakurtzea, musika entzutea, lagunekin egotea... denboraren okupazioa zen; egun denbora galtzea bihurtu da... horra hor denbora galduaren oroimina.

Identifikaturik sentitu naiz. Horra hor, beraz, urte berrirako proposito bat: polikiago joan eta leku gehiagoetara iritsi. Hala bedi!