2012/12/26

Revernaculización

Xarxa CRUSCAT erakundeak «Llengua, educació i revernaculització» izeneko jardunaldiak antolatu zituen 2007. urtean. Hiru urte beranduago, 2010ean, aktak argitaratu zituen: «La Revernacularització del valencià a la ciutat d’Alacant» (pdf).

Revernacularitzazió hitzak atentzioa eman dit. Orain arte ez diot gehiegi erreparatu, baina oraingo honetan deigarria gertatu zait. Googlek oso aipamen gutxi ematen ditu, eta horietako bat Deia egunkariaren erreportaje bati dagokio:
A Sofía sus padres le educaron en castellano. Sus abuelos, pese a saber valenciano, como su padre, también le hablaron en castellano hasta que Sofía empezó el colegio. Su familia escogió escolarizarla en valenciano y así creció dominando las dos lenguas./.../ El fenómeno lingüístico que se produce en casa de Sofía se llama revernaculización: tras un período de imposición lingüística en una generación, la siguiente regresa al idioma originario de sus antepasados más cercanos.
Revernacularitzazió, hortaz, oso kontzeptu zehatza da, familia bidezko transmisioarekin eta transmisioaren etenarekin zerikusia duena, eta oso konnotazio interesgarriak dituena: belaunaldiz belaunaldiko ondorengoetaratzea, etena, lehengoratzea...

Euskaraz berreuskalduntzea erabili izan dugu, baina... esango nuke ez dela gauza bera.

Oharrak:

(1) Lafont okzitaniarrak occitan hérité eta occitan retrouvé terminoak erabiltzen ditu. Lionel Jolyk eman du horren berri Jakin aldizkarian (191. zk.). Gurera etorrita, oinordetutako euskara eta berreskuratutako (berriz aurkitutako) euskara proposatzen ditu Lionelek.

(2) Goian aipatu dugun liburuan Mtz de Lunaren hitzaldi interesgarri bat dago: Vitòria-Gasteiz 1981-2006: monolingüisme, diglòssia o bilingüisme? Merezi du irakurtzea.

(3) Beste baterako utziko dugu, baina oso interesgarria litzateke gune erdaldunetan bizi eta hazi diren guraso euskaldun berrien jokabideak ikustea.

2012/12/20

Jon Steinbeck, John Ford eta Bruce Springsteen: Suminaren mahatsak

John Steinbeckek 1939an idatzi zuen "The grapes of wrath" eleberria: "Suminaren mahatsak". Eleberriaren filma 1940an egin zen, John Fordek zuzendua eta Henry Fondak protagonista zuelarik. Ez dut euskarazko bertsiorik aurkitu: ez liburuarena, ezta filmarena ere.

Tom Joad da istorioaren protagonista. Kartzelatik atera berria, herrira itzuli da eta egoera penagarria aurkitu du: auzoko familia ugari, nekazari maizterrak, beren etxeetatik kanporatu dituzte eta immigratzera behartu, lan, lur, duintasun eta etorkizun baten bila. Bere familia ere bai.

Pasarte batean auzokideak epaitegiko langileari aurre eman dio:
—Ez da nire errua. Nik ezin dut ezer egin. Aginduak dira. Betetzen ez baditut, enplegua galduko dut. Eta niri erasotzen badidazu ere, beste bat igorriko dute nire ordez, eta etxea berdin-berdin botako dute.
—Nork eman ditu aginduak? Haren kontra joango naiz.
—Hori ere alferrik. Hark ere goiko aginduak beteten ditu: bankuko arduradunen aginduak.
—Bankuek presidente bat izaten dute, administrazio-kontseilu bat. Haiei aurre egingo diet.
—Horiek ere gobernuaren aginduak betetzen dituzte, besterik ez. Agian ez dago errudunik, agian ez dago erantzulerik, agian jabetzak berak du errua.
—Pentsatu behar dut —esan zuen maizterrak, —Denok pentsatu behar dugu. Egon behar du zer eginik. Ez da haize-erauntsi bat, ez lurrikara bat. Egoera hau gizakiok sortu dugu eta gizakiok konpondu behar dugu.
Gezurra badirudi ere, 71 urte igaro dira John Steinbeckek liburua idatzi zuenetik.

Bruce Springsteenek "The Ghost of Tom Joad" albuma argitaratu zuen 1995.urtean. Albumari izenburua eman dion abestian Tom Joad-en hitzak hartu ditu Brucek:
"Ama, han egongo naiz beti: poliziak mutiko bat jipoitzen duen bakoitzean; jatekorik ez duelako haurrak negar egiten duen bakoitzean. Pertsonek bizitzeko leku batengatik, lan duin batengatik edo lagun batengatik borrokatzen dutenean, han egongo naiz ni"


2012/12/14

Bilera hipotetikoa

Demagun bilera bat izan duzula ikastetxean. Hizkuntza proiektua izan da hizpide.

Demagun ikastetxeak hizkuntza proiektu hori ezagutzera eman eta sozializatu nahi duela, baita gurasoek hizkuntza normalkuntzan inplikatu ere.

Demagun bilera horretan ikastetxeko hainbat eragile egon zaretela: guraso batzuk, irakasle batzuk...
  • Batek marketingaren ideia azpimarratu du. Gogoratu du garai batean hainbat hitzaldi eman zirela: "Euskara nola saldu udaletik", "Euskara nola saldu lantegian", "Euskara nola saldu gazteei"... Bere ustez horretaz hausnartu beharra dago: euskara gurasoei nola "saldu", alegia, marketing linguistikoaz.
  • Bigarrenak ez du horren garbi ikusi. Hezkuntza Komunitatearen ideia du buruan. Ez da soilik hizkuntza proiektuaren arazoa. Eskolaren balioak, proiektu estrategikoak, beharrak, lehentasunak, egitasmoak... horiek guztiak partekatuak izan beharko lirateke. Bere ustez bi dira horretarako gakoak: parte-hartzea lehenik eta komunikazioa gero. 
  • Hirugarrenak gakoa formazioan ikusten du. Behin baino gehiagotan planteatu omen da ikasleek oinarri-oinarrizko formazio soziolinguistikoa behar dutela: errealitatea ezagutu, zergatik gaude gauden lekuan, aterabideak non dauden... Gurasoei buruz beste horrenbeste esan daitekeela arrazoitu du. Gurasoek beren papera zein den jakin behar dute: zergatik diren beharrezkoak, eskolak haiengandik zer espero duen... Formazioaren bidez, estrategiak eta baliabideak ere eskaini behar dira, jakina.
Demagun bilera horrela amaitu duzuela, ondoriorik gabe.

Zapuzturik? Ez horixe. Gozada bat da bilera batean elkarrengandik gauzak ikastea.

2012/12/08

Ez Kalimero, eta ez Superman

Izenburu bitxia du Josep J. Conill soziolinguistaren azken liburuak: Entre Calimero i Superman: Una política lingüística per al català. Pertsonaje horien atzean dauden bi jarrerak deskribatzen ditu, antza: Kalimeroren biktimismoa eta Supermanen triunfalismoa. Jarrera horien kritika erabiltzen du, hirugarren bide bat marrazteko.

Hogeita hamar urte bete berri dira Eusko Legebiltzarrean Euskararen Erabilera Normalizatzeko Legea onartu zutela. Horren aitzakian testu sorta interesgarria argitaratu du Berria egunkariak: http://www.berria.info/guregaiak/193/. Aukera ona da ikuspegi ezberdinak ikusteko.

Kalimero ala Superman? Ez dakit... Kalimerorengandik gertuxeago sentitzen naiz batzuetan, baina ez zeharo. Iruditzen zait inpotentziaren diskurtsoak ez duela gurean lekurik.

Ohartxo bat, amaitu aurretik:
Merezi du Josep J. Conill-en web orria bisitatzea, material interesgarriak ditu-eta. http://www.josepconill.cat/

2012/12/03

Lemazainak eta surflariak

Hezkuntza komunitatean euskararen normalizazioa bultzatu nahi duen programa da Ulibarri. Itsasontzi baten irudia erabiltzen du. "Ez dago aldeko haizerik nora doan ez dakienarentzat" dute goiburu. Branka da ikastetxeetan hizkuntzaren egoera neurtu eta ebaluatzeko erabiltzen den tresna. Planifikazioa programa informatiko baten bidez egiten dute xehe-xehe. Dokumentu exhaustibo ondo-planifikatuak ateratzen dira bertatik: txukun-txukunak. Lemazainaren estrategia da.

Bada esaera zahar bat "beharra eta ardaoa neurrian" hartu behar direla dioena: ez larregi, ez gutxiegi. Ez dakit planifikazioarekin ere ezin ote den beste horrenbeste esan. Halakoxe inpresioa izan dut aurreko astean, lagun irakasle batekin hitz egiten egon ondoren.

Surflariak bestelako estrategia du. Olatuak ezin dira planifikatu. Olatuak etorri ahala hartu behar dira. Surflariak bere burua eta itsasoa, biak ala biak, ezagutzen ditu, eta horri esker hartzen ditu erabaki egokiak .

HIZNET ikastaroetan, gai askoren artean, "Plangintzaren funtsa teoriko eta teknikoak" aztertzen dira. Gogoan dut saio horretan Alfonso Vazquezen ikuspegia interesatu zitzaidala. Harek dio estrategiari eta plangintza estrategikoei buruz dugun paradigmak ez diola ondo erantzuten egungo egoera ezegonkor eta dinamikoari. Estrategia ulertzeko beste era bat proposaten du: “bidezidor estrategikoa”. Inportantea da norabidea argi izatea, hori bai! Baina hortik aurrera plan irekiak defendatzen ditu. Ez dugu zertan planifikazio oso-osorik egin. Abiatzeko ez dugu horrenbeste behar: hainbat ekintza sorta era irekian abian jarri, eta emaitzak ikusi. Ekintza horien ebaluazioak erakutsiko baitu zer baztertu eta nondik jo.

David Anautek oso parodia polita egiten du, TXOKOTIK ZABALERA liburuan (189-192 orr.):

Egoeraren larritasunaz kontsentsua dugu batzordean. Kopeta beltza denek. Isilik gelditu dira denak berriz, batzordeburuak berriz hitza hartu duen arte.
--PLAN bat egin dezagun
Lehendabiziko txnparta piztu da.
--Bai, Plana. Plan bat behar dugu --bizpahiru ahotsek aldi berean.
Txinpartak berehala piztu du sua. Denak, kudeatzaile, teknikari, batordeburu... denak ere aho batez, oihuka:
--PLANA! PLANA! PLANA!
--Baina ez dezagun plana egin, DISEINA dezagun --ozta-ozta aditu den ahots batek.
Txaloak proposamen berriari.
--Horixe, diseina dezagun, beraz.
Mahaikideen aldartea aldatzen hasi da. Begiradak eta kopeta beltzak hasiak dira argitzen. Bilerakide asko, dagoeneko koadroak, geziak eta baita taulak ere marrazten ari da, zirriborro.
--Hasteko, hitzaurrea eginen dugu --esan du agintariak.
--Eta gero, LEHENTASUNAK --batzordekide batek.
--Eta irizpideak! --berriz ere agintariak
Etsipenaren horma erori da. Bizipoza barreiatu da mahai inguruan.
--Baliabideak!
--Aukerak, arriskak, mehatxuak, indarguneak...
--Eta, eta, eta... eta KRONOGRAMA!
/.../
Esan gabe doa parodia bat besterik ez dela.

2012/11/25

Nola esan behar da, erdara ala gaztelania?

Euskarazko wikipediak dio erdara euskara ez beste hizkuntza guztiak izendatzeko erabiltzen den hitza dela, bere esanahia hizkuntza atzerrikoa dela, baina inor edo ezer gutxiesteko asmorik gabe.

Garai batean erdarari erdara esaten genion.

Etimologikoki erdara «erdi-era» zela irakurri genuen: «cuasi lengua». Grekoentzat eta erromatarrentzat ere greko edo erromatar ez ziren guztiak barbaroak zirela azaldu ziguten: greko hitz egiten ez zekitelako ziren barbaroak, "bar-bar" hitz egiten zutelako. «Erdu-era» ere izan zitekeela entzun genuen, hots, «lengua venida».

Hortaz, hainbat kontestutan, gaztelera eta gaztelania esaten (idazten) dugu, inor ez mintzeko.

Koldo Mitxelenak “erdara ere hemengoa dela” idatzi zuen. Zer pentsatua eman zigun. Euskal Herrian Euskaraz taldeak bide arriskutsua dela ohartarazi digu duela gutxi: euskara berezko hizkuntza bakarra dela esatetik euskara eta erdara, biak (hirurak) bertako hizkuntzak direla esatera pasatu garela ohartarazi digute; eta hori asimilazioaren bidea dela. Horrek ere zer pentsatua eman digu.

Joxe Manuel Odriozolak dio gaztelaniaren kontu hori trantsizio garaian sortu zela. Ordura arteko Espainera vs. Euskara dikonomia baztertu zen --baita abertzaleen artean ere-- terminologia xamurragoa eta karga ideologiko txikiagokoa bilatzeko [hemen].

Aste honetan bertan Arabako Kultura, Euskara eta Kirol diputatua (PPkoa) irratian egon da. Euskararen munduarekin duen harremanez ari zela, honakoa esan du:
...en euskara y en erdera, ¿Porque no? En erdera, gaztelaniaz como dicen ellos, yo prefiero erdera, para mí toda la vida ha sido el erdera... [hemen, 02'30'' gutxi gorabehera]
Bitxia egin zait.

2012/11/17

Poesia Soziolinguistikoa eta Soziolinguistika Poetikoa

Oso denbora tarte txikian  hiru olerki entzun ditut irratian, euskara hizpide dutenak.

Bereziak dira hirurak: soziolinguistika pilula txikiak, nonbait.

  • EiTBk Imanol Cover lehiaketa antolatu du egun hauetan. Antiguako abeslariaren kantuen bertsioak egin behar izan dituzte partaideek. Irabazleak  Nire Euskaltasuna kantua aukeratu du, Koldo Izagirrek idatzia eta Imanolek musikatua. Bikaina da Juan Luis Zabalak horretaz idatzi duen iruzkina: Gure Euskaltasuna. 
  • Joxe Agustin Arrietak EKT ikastaroa bisitatu du, duela gutxi. Euskadi Irratiak urriko saioen laburpena egin du, eta hor izan dugu saio horien berri. Joxe Agustinek Izokinaren Kantua olerkia irakurri omen zuen, euskarari buruzko bere ikuspuntua azaltzeko. Jazten aldizkariaren 10. zenbakian aurkitu dut olerki horren testua [1994].
  • Julen Arexolaleibak ere ikastaroa bisitatu du, eta begirada kritikoa eman die soziolinguistika datuei. Harek ere olerki bat hartu nahi izan du, bere ikuspegia hobeki ilustratzeko: Joxean Artzeren Ez Gaituzte Ezagutzen aukeratu du. [Audioa]

Ideia ona iruditu zait hirurak hemen biltzea, zein baino zein iradokitzaileagoa iruditu baitzaizkit hirurak.


Koldo Izagirre: Nire Euskaltasuna


           Nire euskaltasuna baso bat da,
           eta ez du zuhaitz jenealogikorik.
           Nire euskaltasuna dorre bat da,
           eta ez du Alostorrerik.
           Nire euskaltasuna bide bat da,
           eta ez du zaldizkorik.
           Nire euskaltasuna lore bat da,
           eta ez du aldarerik.
           Nire euskaltasuna itsaso bat da,
           eta ez du almiranterik.
           Nire euskaltasuna liburu bat da,
           eta ez du sotanarik.
           Nire euskaltasuna mundu bat da,
           eta ez du Amerikarik.
           Nire euskaltasuna bertso bat da,
           eta ez du txapelik.
           Nire euskaltasuna pekatu bat da,
           eta ez du mea-kulparik.




Jose Agustin Arrieta: Izokinaren Kantua


                 Ur gazi-goxozko
                 padura lohitsutan
                 nahi gaituzte itoarazi
                 anaiarrebok...

Itsas bazterreko ibiltzetan
sakailaturik
sakabanaturik
hondakin erkinok...

                              Ur axal geldozko
                              arnas larri etsituan
                              -ibai kutsatuek helbiderik ez-
                              itsasoa ala hil
                              beste ostertzerik ez
                                            gure sakatz dardartientzat

               -"Lehen amuarrainak ginenean
                 ez ginen horren errukarri"
                                            diote erostaka leinuko goibelek
                                                    samaldaka 
                                            nola datozen ikusiz
                                                    saldoka
                                                   (salduka)
                                                             gure padura geltokira
                                                             sats-isurkinetatik ihesi
                                                    ezkailu gazteak
                                                             paduraren patu hitsera
                                                             itomenaren labe mortura:
                                                             urlo-zoko bakanetan iraun
                                                                         ala
                                                             geure buruaz beste
                                                                                itsasora.

               -"Lehen amuarrainak ginenean..."

                                   ez gara, ordea
                                   ezin jadanik izan gaitezke!

indar anker bezain ustelak
          oker bezain doilorrak

                   aspaldi bilakarazi baikintuen

                                                IZOKIN

                                     amuarrain-oihok. 




Artze: Ez Gaituzte Ezagutzen


erdaldunek ez gaituzte ezagutzen gure hizkuntzan, eta hizkuntza arrotzean haiek ezin gu egiaz ezagutu, eta ezagutzen ez dena, nola maite?

guk ezagutzen ditugu heurak heuren hizkuntzan eta erakutsi diegu nola ditugun rnaite, haiek bezain ondo,
haien erdara guztiok ikasiz.
luza gabe ikusiko dute hori
eta erdaldunok ere maitatuko gaituzte; maitatuko dute hemengo euskara, maite badugu guk geure hizkuntza.

eta ziur gaude, horiek ere,
gaur ez bada bihar,
erakutsiko digutela nola gaituzten maite gure euskara guk bezala ikasiz,
gure hizkuntza beren hizkuntza eginez eta gure herria beren herri, zinez.

ezagutzen ditugun bezala ezagutuko gaituzte
eta hizkuntza berak gaitu senidetuko guztiok.

elkarrekin bizi eta elkar ez ezagutzeak ez baitakar ezinikusia eta gorrotoa besterik;
eta, erne!,
gorrotoz duenean batak bestea menperatzenen, garailea izaten da-ta menperatuena; "erleak inor ausikitzen duenean,
bere burua ausikitzenago" duen bezala.

aldiz, maitasunaren bidez batak bestea garaitzen duenean,
bata nola bestea, biok irteten dira garaile!





2012/11/11

Itzuli ezin diren hitzak

Irakurtzen ari naizen liburu batean Salman Rushdie-ren aipu bat ikusi dut:
"Jendarte bat (herri bat) ezagutu nahi baduzue, egiezue begiratu bat itzuli ezin diren hitzei" 
Hitz horien atzean, antza, mundua ikusteko modu bat dago: esperientziak eta bizipenak daude, baita jakintza ere.

Euskaraz, lau hitz etorri zaizkit burura: euskaltegia, auzolana, ikastola, bertsolaritza.

Zer dute komunean? Argi dago, ezta? ;-)

2012/11/02

Gero eta gehiago erabiltzea, gero eta gauza gutxiago esateko

Txepetxen hitzak dira; euskara, bere ustez, gero eta gehiago erabiltzen da, gero eta gauza gutxiago esateko.

Halako sentsazio bat izan dut nik aste honetan.

Liburuxka baten aurkezpenera joateko gonbita jaso nuen. Liburuxka ele bietan dago, nahiz eta gazteleraz sortua izan. Aurkezpena euskaraz hasi da: ongi etorria emanez eta gaiaren garrantzia azpimarratuz (01'30''). Handik aurrera gazteleraz jarraitu dute hizlari guztiek... Orotara ia bi ordu izan dira. Euskararen erabilera, beraz? Kuantitatiboki, txikia (%1 inguru); kualitatiboki, hutsala.

Oro har, egia da euskara gero eta gehiago erabiltzen dela. Alde kualitatibotik, Txepetxen arabera, erraza da euskara zertarako erabiltzen den antzematea:

  • Erabilera salutatorioa (agurrak), "sartzeko" eta "ateratzeko". Barruko gelak, egongelak... gazteleraz daude hornituak.
  • Erabilera indignatua (manifak): kontsignen eta graffitien hizkuntza. Eztabaidarako eta hausnarketarako ez... horretarako beste hizkuntzak daude.
  • Erabilera instituzionala, formala: gazteleraz pentsatu, gazteleraz sortu, eta, gero, euskaraz jarri. Espazio formala bete behar da, legeak hala aginduta, eta ez horren eskaera erreala dagoelako.
  • Erabilera suntuarioak (errotulazioa, epigrafeak, iragarkiak, bisita-txartelak, toponimia...). Sarritan errealitate elebakarra izkutatu, eta elebitasun normalizatuaren irudi faltsua ematen dute.

Oso ikuspegi kritikoa iruditzen zait. Borobilegia, agian. Baina ezin da ukatu egiatik asko duela.

Jose Maria Sanchez Carrión. (Re)pensar o discurso. Hemen (95-135 orr.)


2012/10/26

Oraingoz izen gabe

Beste kontu baterako Atxagaren testu bat berrikusten ari nintzela, Edward Lear-en aipamena jausi zait begietara: alegia ez dagoela izena jartzea baino ekintza poetiko zailagorik.

Kazetaritza prosaiko samarra da, baina harek ere garrantzia ematen die tituluei. Berriaren estilo liburuaren arabera, kazetaren aurpegia dira tituluak: aurren-aurrena irakurtzen dira, eta, askotan, horiek baino ez. Albisteen laburpenak dira, eta beste elemenentu guztietatik guztiz beregainak. Bi betekizun dituzte: testuaren edukia iragartzea eta irakurlea erakartzea. Hortaz, "tituluak testua irakurtzeko gogoa eman behar du: lehengoan ulertzeko modukoa izan behar du, eta erakargarria, irakurleak aurrera jarrai dezan."

Blogetan ere funtsezkoak dira izenburuak. Bada jendea bereziki trebea dena. Inbidia ematen didate. Titulu borobilak, egokiak, deigarriak, gogoangarriak asmatzen dituzte. Nik, ordea, ahal banu, izenbururik gabe utziko nituzke post asko eta asko.

Eta literaturan?  Ba al da libururik soil-soilik izenburuagatik erosten denik? Baietz esango nuke.  Joseba Sarrionandiaren Izkiriaturik aurkitu ditudan nire poemak da horietako bat.

Inoiz gertatu al zaizue? Testu bat irakurri eta... "Kontxo! Horixe bera da nik kontatu nahi nuena! Hango ideiak, iritziak, bizipenak, sentimenduak... zureak dira: zure testuak dira, beste batek izkiriaturik. Gozada bat da halakoak irakurtzea.

Gaurkoz hemen utziko dut testua. Titulua ere ez diot jarriko. Oraingoz izen gabe utziko dut (Oraingoz izen gabe Jose Luis Bakedanoren film baten izenburua da: 1986an grabatu zuen, Atxagaren testu batean oinarritua).

2012/10/21

Hirien Soziolinguistika

Konurbazio hitza Baionan entzun nuen lehendaziko aldiz, orain dela urte askotxo: BAB (Biarritz-Anglet-Bayonne) konurbazioa. Garai hartan ere, Hendaiatik Baionara autoz joateko modua zegoen, hirigunetik atera gabe, hots, paisaje urbanoa bistatik galdu gabe. Konurbazioa horixe da: hirien hazkundearen ondorioz, zenbat hiri espazio urbano jarraikia osatzen dute. Kontzeptu urbanistikoa da, besterik ez.

Eurohiriaren ideiari buruz entzun nuen gero: Donostia-Baiona, 600.000 biztanleko metropolia. Eurohiriak, mugaz gaindiko hiria izanik, bestelako konnotazioak ere bazituen. BAT aldizkariak, 2003an, ale monografikoa argitaratu zuen, proiektuari begirada soziolinguistikoa emateko. Eurohiria hizkuntzaren aldetik mesedegarria ote zen aztertu nahi zuten. Denetariko iritziak jaso ziren.

Bernardo Atxagak Euskal Hiria defendatu zuen. Hiria hiru gauza direla esan zuen: gune fisiko bat (Urbs), jendarte edo bizilagunen multzo bat (Civitas) eta antolamendu politiko bat (Polis). Probintzialismoaren aurkako alegatoa egin nahi zuen, eta, berak aitortu bezala, kontzeptu polemiko samar atera zitzaion. [Hemen]

Ekologiaren ikuspegitik, hiri "sostenibleak" (hau da, jasangarriak) aldarrikatu dira. Hizkuntzaren aldetik "sostenibleak" izango diren hirien ideia ere entzun izan da noizbait. Egia esanik, badira horretan sakontzeko arrazoiak:
  • Hegoaldeko biztanleetatik %35 (hirutik bat pasatxo) 100.000 biztanle baino gehiagoko udalerrietan bizi dira, hiriburuetan, alegia. Iparraldean, hala ere, ez dago tamaina horretako hiririk.
  • Oro har, hirigunetzat jotzen dira 10.000 biztanleko edo gehiagoko udalerriak. Horietan bizi gara euskal herritarron %72.
  • EAEko datuen arabera (Mapa Soziolinguistikoa), lau euskaldunetatik bat (%27) hiru hiriburuetako batean bizi da.
Datuak: [www.datutalaia.net]

Erakargarria iruditzan zait hiriaren soziolinguistika. Hiriak EUSKAL hiriak izatea nahi dugu. Horretarako bideak eta mekanismoak ikasi nahi ditugu, normalizazioan aurrera egiteko ukitu daitezkeen palankak, alegia.

[jarraituko du]







2012/10/12

Hitzperimentuak, palindromoak eta beste...

Joan Brossa

Joan Brossa artista bitxia da: polifazetikoa. Poeta, dramaturgoa eta diseinugilea. Poema idatziak landu zituen, poema bisualak, poema-objektuak, poema urbanoak... www.joanbrossa.org orrian adibide ugari bildu dituzte.

Hizkuntzaren kaiola

Joan Brossak «La gàbia del llenguatge» izeneko olerkia argitaratu zuen 1975. urtean:
“El meu llenguatge ja no imita el món, / sinó que amb mots ben lliures el preforma. / Fora mons de segona mà! En l’intent / arrenco la disfressa del llenguatge. / Deslliura els mots, paisatge de la ment!”
«Inoren ero ni» taldeak olerkia euskaratu eta musikatu egin du: «Hizkuntzaren Kaiola». Hemen entzun daiteke:


«Inoren ero ni»

«Inoren ero ni» palindromo bat da. Palindromoa ezkerretik eskuinera zein eskuinetik ezkerrera berdin irakurtzen den hitza edo esaldia da. Euskaraz adibide politak daude:
  • Ze nekeza inori atea irekitzea eztikeria eta ironia zekenez.
  • Esanik erruz egi bat ta bi gezurrekin ase.
  • Nik enara neraman amaren aranekin.
  • Animatuta bazen, ezabatuta mina!
  • Alu hauxe sexu ahula?
  • Utzi penak Ane, piztu!
  • Orea ore, eroa ero.
  • Autore erotua
  • Atara zarata.

Hitzperimentuak

Iñaki Arranzek Hitza azti liburu bitxia argitaratu zuen orain dela urte batzuk. Hitz jokoak hizkuntzaren mekanismoak hobeto ulertzeko tresna eta hizkuntza aberasteko bide direla aldarrikatzen du. Palindromoak, atsotitzak, hitz-korapiloak... Belaunaldiz belaunaldi iritsi zaizkigun hitz jokoak eta olerkari abanguardisten esperimentazioak aletzen ditu bere liburuan.

Markos Gimenok oso hitz egokia erabiltzen du hauetarako: HITZPERIMENTUAK. Merezi du bere blogak bisitatzea: zaharra zein berria.


Publizitatea

Iñigo Ostolazak ere Iñakiren liburuaren komentario bat argitaratu zuen bere blogean. Bere ustez publizitateak bere-berea du hitzekin jolas egitea, nahiz eta (agian) euskaraz adibide gehiegirik ez dagoen. Iñigok gutxi batzuk aipatzen ditu:
  • Hara bada, Araba da! (Arabako Foru Aldundiaren iragarki batean)
  • EZ dakizu euskara. IkaSI (Ika euskaltegien iragarkia)
  • Ibai zikina? Hi bai zikina!

Altxorrak

Bertsolaritzan, umorean... altxor ikaragarriak ditugu bertan, baina... luze joko luke. Hurrengo batean, agian.


2012/10/08

Euskal hiria(k): Bilbo vs Gasteiz

EAEko mapa soziolinguistikoak lau gune ezarri ohi ditu, elebidunen portzentaiak abiapuntutzat hartuta:  (A) elebidunak %20 edo gutxiago direnean, (B) %20-44, (C) %45-79,  (D) elebidunak %80 edo gehiago. Hiriburuei buruzko datuak sailkapen horretatik aparte ematen dira: Gasteiz eta Bilbo %25aren bueltan daude, Donostia %40tik gora. EAEko azterketa izanik, ez du Iruñea eta Baionako daturik jasotzen.

Aurreko post batean esan bezala, interesgarria iruditzen zait hirietako dinamika soziolinguistikoak aztertzea. Jolas moduan besterik ez bada ere, datuetan kuxkuxeatzen eta Gasteizko eta Bilboko egoera soziolinguistikoak alderatzen aritu nintzen aurreko batean. Jolas moduan planteatu dut, bestelako asmo handirik gabe, baina iruditzen zait Gasteizek eta Bilbok pentsa zitekeena baino antz handiagoa dutela elkarrekin.

Hona hemen emaitzak:

Ezagutza

  • Gasteizek 223.553 biztanle zituen 2006an. Bilbok 343.072 (%53 gehiago). Bien arteko aldea txikitu egin da, 1986an Bilboko biztanle kopurua Gasteizkoa halako bi baitzen. 
  • Batean zein bestean biztanleen %25 inguru euskalduna da, %24 eskaldun hartzailea. 
  • 1986tik 2006ra erdal elebakarren kopuruak behera egin du: %71etik %52ra Bilbon, eta %77tik %53ra Gasteizen. 

Ezagutza eta familia bidezko trasmisioari buruzko datuetarako Eustaten orria erabili dut: 2006ko datuak dira.

Familia bidezko jarraipena

  • Gasteiztar eta Bilbotar gehienek gaztelania dute ama-hizkuntza (%90 eta %89 hurrenez hurren).
  • Euskara edo euskara eta gaztelania ama-hizkuntza izan duten herritarren portentajea 20 urtean ez da apenas aldatu Bilbon (%8 da). Gasteizen bai: %3 izatetik %6 izatera pasatu da.
  • Familia gehienetan gaztelania da etxean erabiltzen den hizkuntza: %93 Gasteizen eta %92 Bilbon.

Erabilera

Hizkuntzen kale-erabileraren VI. neurketaren datuak erabili ditut. Honakoa azaltzen dute:
  • Gasteizek eta Bilbok bilakaera bera izan dute. 2006a bitarte goranzko joera apala izan du erabilerak, eta azken bost urtean zertxobait behera egin du. Bi hiriburuetan  % 3 ingurukoa da kale erabilera. 
  • Nabarmentzeko beste puntu bat da Gasteizen zein Bilbon (baita Iruñean ere) beste hizkuntzak euskara baino gehiago erabiltzen direla. Beste hizkuntza horiek, euskarari ez ezik, gaztelaniari ere eragin diote. 

Jarrerak

Duela gutxi ezagutzera eman den V. inkesta soziolinguistikoaren arabera:
  • Bilboko biztanleriaren %52 eta Gasteizkoaren %42 euskara sustatzearen alde dago. Biztanleen herena ez dago ez alde ez aurka. Aurka daudenen artean, Gasteizek du ehunekorik altuena EAEn, %27 euskara sustatzearen aurka baitaude, Bilbon gutxiago dira (%16) euskara sustatzearen aurka azaltzen direnak. 

Euskararen sustapena udaletatik

Siadecok Eusko Jaurlaritzarako bi urtean behin egiten duen azterlana erabili dut. 2008ko datuak dira argiratu diren azkenak. Txostenak honela dio:
  • Gasteizko Udalaren 2008. urteko aurrekontu osoa 405 milioi eurokoa izan da, eta euskararen normalizazio eta sustapenera likidatutakoa, 2,9 milioi euro inguru, hau da aurrekontu osoaren %0,73. Orain bi urteko datuekin alderatuta, igo egin da kopuru absolutuetan euskarari eskainitako aurrekontua (%13,22), baina jaitsi egin da aurrekontu osoarekiko proportzionalki euskarari eskainitakoa (%0,81etik, %0,73ra).
  • Bilboko aurrekontu osoa 543 milioi eurokoa izan da 2008. urtean, eta euskararen normalizazioari eskainitakoa 2,8 milioi euro inguru, hots, aurrekontu osoaren %0,52. Orain bi urteko datuekiko, igo egin da euskarari eskainitakoa, bai kopuru absolutuetan (%28,0 igo da), bai proportzionalki aurrekontu osoarekiko (%0,47tik %0,52ra pasa da).
Kontseiluak udalen hizkuntza-politikaren neurketa egin du 2010 urtean (bigarrena izan da, lehena 2006 urtean egin baitzuen). Hainbat elementu neurtu dira (erabaki orokorrak, hizkuntza-paisaia, langileen euskara gaitasuna, komunikazioa, kultur ekintzak, hezkuntza, euskalgintza, zerbitzuak, merkataritza, kirola eta aisialdia...) eta behatutakoa zenbaki bakar batera ekartzeko ahalegindu..

Ranking-ean 41 postuan dago Gasteiz eta 43an Bilbo. Gasteizek 4,05 puntu jaso ditu (10etik), Bilbok 3,9.

2012/09/30

Matxinatzea

Ez da bideo berria. Iazko otsaileko data du. Twitterren bidez ibili da azken asteotan.

Raül Agné Girona taldeko entrenatzailearen prentsaurrekoa da. Gazteleraz hasi da, gazteleraz galdetu diotenean, eta katalanez jarraitu, katalanez galdetutakoan. Kazetari batek erantzun horiek ere gazteleraz emateko eskatu dio.


Ez da lehendabiziko aldia horrelako bat ikusten duguna (azkena ere ez da izango). Honek, ordea, badu  zinezkotasun berezi bat: erabateko naturaltasuna, itxurakeriarik gabea. Nabari da erantzuna barru-barrutik ateratzen zaiola. Hasieran ezbai, harrituta; erantzuten saiatu da gero, argudiatzen; haserretu da azkenik, sumindu, indignatu.

Gorka Juliok matxinatze-atalaseari buruz idatzi zuen duela hilabete batzuk. Matxinatze-atalaseak adierazten du inguruan zenbatek behar duten jokabidea aldatu, guk ere aldatu ahal izateko, sozialki baztertuak izan gabe. Kontzeptua sare sozialen analisiarekin lotu du, eta euskararen normalizazioari aplikatzeko proposamen interesgarria egin du: hemen

Horren urruti joan gabe ere, nik galdera xumeagoa egin diot nire buruari: Raül Agnéren erantzunaren moduko zenbat behar dugu, gu ere matxinatzeko?

2012/09/24

Euskal hirian...

Irratian entzuna (gutxi gorabehera jaso dut):
Hemen arazoa da badela hizkuntza bat guztiok dakiguna eta bestea ez. Bestea bakar batzuek dakite (dakigu). Hiri handietan kontaktu anonimoak, inpertsonalak, ugariak dira. Kontaktu horietan, psikologikoki, ez da gauza bera hizkuntza bat ala bestea erabiltzea. Guztiok dakigun hizkuntza erabiltzea da errazena. Norberaren ideologiak kontrako norabidea erraztu dezake: ahalegina egiteko prest egon gaitezke. Edozein kasutan ere, ahalegina behar da: esfortzua. Herri txiki batean bestelako faktoreak egon daitezke: konfiantzazko harreman-sareak, konplizitateak... Hirian ez.
Argudio gogorra egin zait, deserosoa. Katalanari buruz ari ziren. Saizarbitoriak Argia aldizkarian esan zuena ere ekarri dit gogora:
Uste dut salbazioa Bilbon dagoela: Bilbon salbatuko gara, edo ez gara salbatuko.
Aurreko sarreran CUSC taldeak "hizkuntza ertainei" buruz egin duen lana aipatu nuen. Hainbat lan-ildo izan dituzte: besteak beste, "hiri eleaniztunak". Hizkuntza komunitate ertainek hiri eleaniztunetan dituzten erronkak aztertu nahi izan dituzte.

Hizkuntza ekologia eta iraungarritasuna buruan, intesgarria da ekosistema soziokultural urbanoak aztertzea, hizkuntzen etorkizuna hor baitago jokoan.

Iruditzen zait, gurean ere, lan polita egin daitekeela ildo horretan.





2012/09/16

Tamainak garrantzia al du?

Nola esan behar dugu? Hizkuntza gutxituak, threatened languages, hizkuntza txikiak, menpeko hizkuntzak, hizkuntza subordinatuak, hizkuntza gutxiagotuak, eremu urriko hizkuntzak, gutxiengo(ar)en hizkuntzak, minority language...

Honezkero ikasi dugu hizkuntzaren erabilera ez dela neutroa. Gauzak eta kontzeptuak izendatzeko moduak asko esaten du gure mundu-ikuskerari buruz. Nik neuk ez dut "hizkuntza txikia" erabiltzeko oztoporik izan. Nafarroako ikastolek, ordea, hizkuntza txikien handitasuna aldarrikatu izan dute: txikiak handi.

Bartzelonako Unibertsitateko CUSC taldeak [Centré Univertsitari de Sociolingüística i Comunicació]  "Llengues Mitjanes" kontzeptuaren inguruko ikerketa-lanak egiten dihardu. Kontzeptu honen bidez, hizkuntza maioritarioen eta minoritarioen arteko dikonomia zalantzatan jarri nahi dute eta munduko hizkuntza sistemaren kontzeptualizazioa beste modu batean egin.

Hortaz, hizkuntza (eta hizkuntza komunitate) ertainak dituzte aztergai. Zein dira hizkuntza horiek? Bi irizpide proposatu dituzte: (a) hizkuntza komunitatearen dimentsio demografikoa, eta (b) komunitatearen garapen sozioteknologikoa. Horren arabera, hizkuntza komunitate ertainak dira gutxienez miloi bat hiztun dituztenak, eta estatu-marko postindustrial batean kokatuak daudenak.

Mundu glokalizatuan hizkuntza horien erronkak aztertu nahi dituzte.

Inkesta soziolinguistikoaren arabera Euskal Herriak 2.648.998 biztanle ditu. Horietatik 715.000 euskal hiztunak dira. Hortxe-hortxe.

2012/09/08

Metaforak (2): ekaitz perfektua

"Azatzak dira haziak non bota diren gogoratzeko jartzen diren seinaletxoak. Eta hauek hori izan gure dute: seinale txikiak, euskarazko kulturgintzak haziak non bota dituen adierazteko seinaletxoak". Halaxe dago adierazita @garaigoikoa blogean. Ikaragarri figura polita iruditzen zait. Berroigeita bost sarrera dira dagoeneko. Horietako batzuk oso-oso gertukoak eta oso-oso kutunak ditut.

Ildo berean, bada beste figura bat izugarri gustukoa dudana: EKAITZ PERFEKTUA.

Ekaitz perfektuak beldurgarriak dira itsasoan. Zailak dira aurreikusten. Ez dute kausa edo arrazoi bakarra. Banan-banan hartuta, ekaitz perfektua eragin duten elementuak ez dira arriskutsuak; elementu horien guztien konbinazioa, ordea, itzela izan daiteke: ikaragarria, izugarria, demasa...

Ekaitz perfektua, jakingo duzuenez, Fermin Etxegoienek gobernatzen duen musikari buruzko irratsaioa da. Mugarri izan diren diskak biltzen ditu, eta era monografikoan landu. Xabier Leteren lehendabiziko diska agertu da programan,  Anariren hirugarrena, Hertzainak taldearen lehena, Ruper Ordorikaren "Hautsi da Anphora"...

Euskarazko kulturgintzak azatzak ditu. Ekaitz perfektuak ere bai.

Sortu zirenean, elementuak banan-banan hartuta, inork gutxik aurreikus zezakeen beren arrakasta. Une egokian sortu ziren  Behar zena, behar zen momentuan... Korrika da bat,  Bertsozaleen elkartea ere bai, eta Durangoko Azoka, eta...

2012/08/30

Biografia linguistikoak

Gustukoa dut Euskadi Irratiko Kaja Beltza programa. Duela aste batzuk, saio polit bat entzuteko parada izan nuen: Mikel Markezek Rogelio Botanz kantautorea elkarrizketatu zuen, eta bien artean bere biografiaren zenbait pasarte aletu zituzten, hizkuntza kontuak tartean.

Rogelio Botanz Legazpian jaio zen 1956. urtean. Magisteritza ikasi zuen, eta horrekin batera euskalduntzen hasi ere bai. 1970ko hamarkadan musika ibilbideari ekin zion.

Tenerifen egokitu zitzaion soldadutza egitea. Kezka berdintsuak zituen irakasle talde batekin harremanetan egon zen bertan, eta gustura aritu zen. Orduan ezagutu zuen bere lehen emaztea izango zena. Horiek horrela, bolada batez bertan bizitzen geratzea erabaki zuen. Hogeita hamapiko urte joan dira, dagoeneko.

Tenerifen Taller Canario de Cancion kolektiboan parte hartu zuen. Bakarlari gisa aritu zen gero. Euskal Herriko eta Euskal Herritik kanpoko hainbat musikarirekin egin ditu kolaborazioak: Ruper Ordorika, Joseba Tapia, Silvio Rodriguez... Gaztelaniaz kantatu izan du nagusiki. Euskaraz ere bai, tarteka: http://youtu.be/Q5QjcR0vJlM

Bigarren aldiz ezkondu ondoren, Roge txikia jaio zen, orain dela 13 urte. Bere lehen bi alabekin halakorik okurritu ez bazitzaion ere, ordukoan argi ikusi omen zuen: seme hura euskalduna izango zen, eta bera ere bai, berriz ere!  Hogei bat urte zeraman euskaraz hitz egin gabe, baina... esan eta egin.

Geroztik han bizi da Rogelio, Tenerifeko La Laguna herrian, baina egunero seme-alabekin euskaraz egiten. Meritua du. Gainera... gozada bat da euskaraz nola egiten duen entzutea.

Biografia ederra, ezta?
  • Elkarrizketa osoa hemen entzun ahal duzue (40 min. inguru).
  • Rogelio Botanzi buruzko informazio gehiago hemen.

2009. urtean HABE-k ekitaldi akademikoa eratu zuen ikasturteari hasiera emateko. Juli Palou Sangrà irakasleak La construcción de la identidad pluricultural y plurilingüística / Nortasun kulturanitza eta eleanitza eraikitzen hitzaldia eskaini zuen bertan. Hitzaldiaren parte handi bat biografia linguistikoei buruzkoa izan zen.

Horren berri izan bai, baina orduan ez nion kasu handirik egin. Gaia gerora interesatu zait. Gerora ikasi dut metodo biografikoa oso kontu interesgarria izan daitekeela: bizitza historiak, kasu-azterketak, narratibak...

Ulibarri programaren barruan, "Ni eta euskara" ariketa erabiltzen dute, taldeen gogoeta-lanari hasiera emateko eta taldekideen bizipenak partekatzeko (Eraldaketa-prozesuak: zer, zertarako, nork, nola...). Lantegietako euskara planetan ere antzeko ariketak egin izan dira, erabilera-taldeak osatzeko garaian. Hizkuntzen irakakuntzaren testuinguruan, hizkuntza biografiak erabiltzen dira, ikasleek hizkuntzekin izan duten harremana eta esperientziak jasotzeko (Hizkuntzen Portfolio Europarra). Enpresaren munduan ere teknika narratiboak erabiltzen dira ezagutza tazitoa ezagutza esplizitua bihurtzeko.

Kontakizunak esperientzia egituratzen laguntzen du; eta ezagutza ez-kontzientea mobilizatzen du. Kontakizunean gertaerek pisu handia dute, baina badira bestelako elementuak ere: helburuak, nahiak, desioak, asmoak, intentzioak, zergatiak eta arrazoiak...

Kontakizunetatik bada zer ikasi.



2012/08/23

Metaforak (1)

Aurreko batean ere apunte batzuk jaso nituen pentsamendu metaforikoari buruz:
Metafora ez da soil-soilik hizkuntza kontua, ez da soil-soilik gauzak esateko modu bat. Alde formal horretatik harago doa. Metaforak kontzeptuak egituratzen laguntzen digun mekanismoa da: beste kontzeptuekin eta gure aurreko esperientziekin loturak eraikitzea ahalbidetzen du.
Irratiko elkarrizketa batean entzun dut: hizkuntza minorizatuei buruz hitz egin dugunean, arrain txikia eta arrain handia izan da figura nagusia. Arrain txikia, handiaren janari. Hizkuntza handiak txikia jaten du. Glotofagia deitu izan zaio. Iñigo Aranbarrik, ironia finez, honela definitu du:
GLOTOFAGIA. Inoren hizkuntza irenstea, ez ikasteko, ezpada hura bistatik kenduta zoriontasuna sentitzeko.
Bigarren metafora bat ere ageri da: zuhaitz handia eta zuhaitz txikia.

Landariak eguzkia behar du bizitzeko. Etxeko landareekin ikus daiteke: argia non, harantz egiten saiatzen dira. Basoan ere argia harrapatzeko borroka latza dute landareek. Demagun zuhaitz erraldoien artean zuhaitz txiki bat hazi dela. Zuhaitz handiek itzala egiten diote, izpi goxorik harrapatzeko tarterik ez diote apenas ematen. Ezer egin ezean zuhaitz txikia kondenatua dago: txiker-mehe izatera kondetatua, baita hitzera ere. Bizirik nahi badugu, zuhaitz handi horiei muga jarri behar diegu.

Ariketa egin: batetik eta bestetik tira egin, eta saiatu ondorioak ateratzen. Ariketa interesgarria da ideia berriak esploratzeko.

2012/08/15

Ah, doncs tu també parlaves valencià?


Honako istorio hau entzun dut bideo batean. Deigarria egin zait, duela aste batzuk ere, liburu batean irakurri nuelako:

Bada Valentzian bikote gazte bat. Txiki-txikitatik dira lagunak.

Urteak joan urteak etorri, maitemindu eta ezkondu egin dira. Seme-alabak ere izan dituzte. Seme-alabak handitu, eta etxetik alde egiteko garaia heldu zaie. Senar-emazte horiek elkarrekin jarraitu dute: elkarrekin bizi, bilobak izan, bilobak hazi eta bilobak hezi. 

Halako batean, bietarik bat gaixotu eta, hiltzorian dagoela, honela esan du: «M’estic morint». Besteak harrituta begiratu, eta erantzun dio: «Ah, doncs tu també parlaves valencià?»

Eta fini.


2012/08/11

Inkesta soziolinguistikoa: iritziak

Aurreko sarrerak jarraipena behar zuen. Datuak interesgarriak izanagatik, erdibidean gera litezke, interpretaziorik ezean. Irakurketarik eta iritzirik ere bat baino gehiago irakurri dira. Hori da bigarren parte honen mamia: adituen iritziz, non daude gakoak?


Udako ikastaroak


Miramar jauregiko udako ikastaroak bi ikerketa kuantitatibo nagusien emaitzak aurkezteko baliatu nahi izan dituzte aurten: inkesta soziolinguistikoa eta kale neurketa. Klusterrak aurkezpenak sarean jarri ditu. Zoritxarrez, lan honetarako, mahaingurua da gehien interesatzen zaida eta ez dute haren berri eman. Bideoak irailetik aurrera egongo dira eskuragarri.

Gainera, kale neurketak aparteko irakurketa merezi duela uste dut: hurrengo BAT aldizkarian egingo du Klusterrak.


Komunikabideetan


Berriro ere zoragarria iruditu zait Berria egunkariak egin duen lana. Zonalde bakoitzeko aditu bat bilatu du, eta iritzia eskatu [hemen]. Aipamenak ere, ezin egokiagoak azpirramatu ditu:
  • Erramun Baxok: «Euskararen pizkundea egingarria da, eta egiteko bidean da Iparraldean» 
  • Xabier Isasi: «Euskaldunek kohesio guneak topatu behar dituzte Bilbon» 
  • Iñaki Iurrebaso: «Euskarazko harreman sareak trinkoagoak dira Gipuzkoan» 
  • Iñaki Mtz de Luna: «Aurrera egiteko baldintza berriak sortu behar dira Araban» 
  • Arkaitz Zarraga: «Nafarroako zenbait lekutan erresistentzia kontua da euskarak bizirik irautea»

HPS eta Kontseilua


Ez HPSk, ez Kontseiluak ez dute emaitzen irakurketa publikorik egin. Pentsatzekoa da horiek ere helduko direla. Han-hemen, ordea, iritziak eman dituzte.

Lourdes Auzmendi Euskadi Irratian entzun nuen EAEko emaitzak eman ondoren. Balorazioak hiru esakunetan laburbiltzen dira: "bide onetik", "pausu sendoak ematen", "atzeraezina da normalizazioan egiten ari garen bidea".

Kontseiluak, gehiegi sakondu gabe bada ere, iritzi kritikoagoa eman du [hemen]:
«Normalizazio prozesuaren erritmoa azkartu behar dugu gure hizkuntza berreskuratuko badugu eta gure herrian euskaraz bizi ahal izatea errealitate bihurtzeko». Horretarako, beren hauteskunde programetan «hizkuntza politika eragingarriak» jasotzeko eskatu die Bilbaok alderdiei.

Jarrerak kezka iturri?


Gustatu zait Mikel Perurena kazetariak egin duen analisia. Azken esaldi honekin geratu naiz:
/.../ nola salbatu hizkuntza bat, bostetik bat kontra baldin badaude, eta lautik hiruk ikasteko asmorik ez badute? Ez da ezkortasuna, estrategiak zorrozteko beharra baizik.
Izan ere, orain hilabete batzuk, Jaurlaritzak EAEko emaitzak aurreratu zituen xehetasun kezkagarriak ikusi nituen [hemen]
  • 1991ko eta 2011ko datuak alderatuz, euskara sustatzearen alde daudenen ehunekoak 7 puntuko igoera izan du, gutxiago dira ez alde ez aurka agertzen direnak (%26 2011n versus %31 1991n), eta oso gutxi aldatu da aurka daudenen ehunekoa (%12  2011n versus %14 1991n).
  • Hiriburuei dagokienez, Donostiako biztanleriaren %62 euskara sustatzearen alde dago, Bilboko biztanleriaren %52 eta Gasteizkoaren %42. Hiru hiriburuetako biztanleen herena ez dago ez alde ez aurka. Azkenik, aurka daudenen artean, ehunekorik altuena Gasteizek du, %27 euskara sustatzearen aurka baitaude, Bilbon gutxiago dira (%16) euskara sustatzearen aurka azaltzen direnak eta aurkako jarrerarik txikiena Donostian (%8) dago. 

Ezin irakurketa bakarra egin


Bittor Hidalgok ZUZEU albistegi digitalean artikulu esanguratsua egin du: Euskaldunak, egiak, gezurrak… eta estatistikak. Datu orokorretatik harago, Euskal Herrian egoera ezberdinak bereizi beharra azpimarratzen du. Lehen-lehenik bi egoera juridiko: (a) EAE eta Nafarroako zonalde euskalduna, eta (b) Nafarroako gainontzeko zatia eta Iparralde. Egoera oso ezberdinak dira batean eta bestean.

Sakondu nahi izatera, gainera, lehen multzo horretan ere bi gune soziolinguistiko eta bi estrategia ikusten ditu: (a.1.) erdi gunea, Euskalduna, %50 elebidunez gora, Bizkai ekialdea, Araba iparra, Gipuzkoa eta Nafarroa Garaiko zonalde "euskalduna", (a.2.) gerriko gunea. Erdaldunagoa. Bizkai mendebaldea eta Araba zabala, Gasteiz-Bilbo hiriburuak barne.



Gaurkoz hemen utziko dut.


2012/08/06

Inkesta soziolinguistikoa: datuak

Bada jendea egunkarietatik tituluak besterik irakurtzen ez duena. V. Inkesta Soziolinguistikoa aurkeztu zenetik aste pare bat igaro direnez, ariketa bat egitea pentsatu dut. Interneten bilaketa egin, eta hainbat komunikabidek albistea nola jaso duten ikusi. Tituluak eta azpitituluak besterik ez dut bildu. Hona emaitza:
  • BerriaGazte elebidun gehiago egon arren, euskara gutxiago erabiltzen dute. 16-24 eta 25-35 adin tarteetan dauden elebidunek orain bi hamarkada baino gutxiago egiten dute euskaraz gaur egun. Kopurua jaitsi egin den arren, hamar herritarretik ia sei erdaldunak dira oraindik.
  • Eitb. Elebidunen kopurua gora doa EAEn eta Nafarroan. Bereziki gazteen artean egin du gora euskararen ezagutzak. Dena dela, elebidunen artean erabilera ez da hazi: gaur elebidun direnek ez dute 1991n elebidun zirenek baino gehiago erabiltzen euskara.
  • Gara. Elebidunen kopurua hazi den arren, erabilerak behera egin du azken hogei urteotan. V. Inkesta Soziolinguistikoak dioenez, Euskal Herrian 1991n baino 185.600 elebidun gehiago daude. Bestalde, 35 urtetik beherakoen artean euskara erabiltzen dutenak gehiago badira ere, gizarte osoa aintzat hartuta, elebidunek gutxiago erabiltzen dute euskara.
  • El Correo. Aumenta la población bilingüe, pero baja el porcentaje que usa el euskera. El último estudio sociolingüístico cifra en 714.136 los euskaldunes en Euskadi, Navarra e Iparralde, frente a los 528.521 de 1991.
  • Diario VascoEl uso sigue siendo el punto más débil del euskera. En los últimos cinco años el número de bilingües ha aumentado en la CAV, donde ya habla euskera el un tercio de la población.
  • Noticias de Navarra. El 11,72% de los navarros es bilingüe, mientras un 20,16% entiende el euskera. El número de euksaldunes en los tres territorios ha aumentado un 35% en 20 años. El 54% de los jóvenes (16-24 años) que dominan la lengua vasca en la Comunidad Foral son euskaldunberris, en 1991 eran un 16%
  • Deia. Seis de cada diez jóvenes son bilingües. El conocimiento del euskera sigue aumentado en Hegoalde mientras que desciende en Iparralde. Aunque solo la mitad usa la lengua vasca en el hogar, el 86% la utiliza para comunicarse con sus hijos.

Zenbaki askotxo, ezta? Gakoak zein dira, nire ustez?
  • Elebidunen kopurua hazi da (%27). Hala ere, erdal elebakarrak nagusi dira oraindik ere (ia %60)
  • Joerak mantendu dira, baina erritmoa moteldu. Iparraldean hobekuntza txiki bat ikusi da gazteen artean. 
  • Erabilerak hazkunde txiki bat izan du; hau da, euskara gehiago erabiltzen da, hiztun gehiago dagoelako. Halere ere, lehengo euskal hiztunek euskara gehiago erabiltzen zuten egungoek baino.
  • Erabilera eremu formaletan handitu da, batez ere; ez horrenbeste eremu informaletan.

Zenbakiekin mozkortu gabe, Berria egunkariak oso trataera berezia eman nahi izan dio gaiari. Astebetez erreportaje sorta zabala egin du Euskararen bilakaera, 1991-2011 izenburupean. Galdera honakoa: herrialdez herrialde zein dira datu esanguratsuenak?
  • Araba: Euskal Herriko batez bestekoaren azpitik segitzen duten arren, elebidunak hirukoiztu egin dira Araban 1991tik; orain, %16,8 dira. Gazteen ia erdiak euskaldunak dira, baina %7 soilik aritzen dira euskaraz normalean.
  • Bizkaia: Bizkaiko gazteen %53k badakite euskaraz; baina helduen %74,3 erdaldunak dira, eta batez bestekoa %25era mugatzen du horrek.Helduek baino gehiago egiten dute gazteek euskaraz, baina gaztelaniarekin nahasiago. 
  • Gipuzkoa: Euskalduna da bi gipuzkoarretik bat, eta euskaraz egiten dute hamarretik lauk; Donostian asko jaisten da euskararen pisua.Oraindik, euskaldun zaharrek eragin handia dute, biztanleriaren herena adina baitira.
  • Nafarroa: Nafarroan oso mantso ari da handitzen euskaldunen kopurua, bereziki gazteen artean, baina erabilera ez da hazten ari. Herritarren erdiek desegokitzat jo dute Nafarroako Gobernuaren hizkuntza politika. 
  • Iparraldea: Euskararen amiltzea ez da geratu Ipar Euskal Herrian, baina gazteenen artean handitzen hasi da elebidunen kopurua. Lau elebidunetik hiruk ez dute euskara erabiltzen; %2k soilik erdara baino gehiago.
Lan aparta. Bejondeiela!

2012/07/31

Komikiak eta bitxikeria gehiago

Gozada bat da Kike Amonarrizi entzutea. Hizlari ikaragarria iruditzen zait: aurrez aurre, telebistan zein irratian. Irratian, aldian behin, Lerroartetik programa egiten du: Euskal Irratien webgunean da entzungai.

Aurreko saio batean, euskararen eta euskaldunen aipamenak dituzten komikiei buruz aritu zen: Corto Maltes, Martin Mistery... El testamento del dios Chac komikiaren istorioa iruditu zait denetan bitxiena. Jatorrizko bertsioa frantsesez dago. Arkeologo talde bat garai bateko agiri "misteriotsu" baten atzetik dabil. Hura eskuartean dutenean, irakurri eta... Euskal Herriaren independentziaren aipamena ageri da bertan (frantesez, jakina). Komikia gazteleraz argitaratu zenean, ordea, desagertu egin zen Euskal Herriaren aipamena: San Damian irlaren independentzia aldarrikatzen da bertan.


Askoz maila apalago batean bada ere, antzeko sorpresa hartu nuen nik Carmen liburuarekin. Prosper Mérimée-k 1845an idatzi eta Bizetek operarako egokitu zuen. Liburuan, narratzaile papera egiten duen arkeologo frantses baten ahotan, Don Jose bandoleroaren istorioaren berri ematen da. Militar ohia da Don José, Carmen buhamearekin maitemindu ondoren, armada utzi eta bandolero bihurtu zena.

José Elizondokoa da. Carmen ere nafarra da: Etxalarrekoa, buhame euskalduna. Sevillan elkartu ziren lehendabiziko aldiz. Liburuan honela kontatzen du:
—Laguna, ene bihotzarena, camarada de mi corazón, —me dijo ella de repente— ¿es usted paisano? Nuestra lengua, señor, es tan hermosa, que, cuando la oímos en tierra extraña, nos hace estremecer... «Quisiera tener un confesor de las Provincias», añadió el bandolero en tono más bajo. Continuó después de una pausa: —Soy de Elizondo —respondí a Carmen en vascuence, muy emocionado al oírla hablar en mi lengua. —Yo soy de Etxalar, —dijo ella—.
Protagonistak Lizarrabengoa du abizena:
 —Se le conoce en la región con el nombre de José Navarro; pero tiene otro apellido vasco, que ni usted ni yo conseguiremos pronunciar jamás.
Beranduago, beste pasarte batean, haserretu egin da Lizarrabengoa, Carmen milord ingeles batekin ikusita. Liburuan honela ageri da:
Daría un dedo de la mano por tener a tu milord en el monte, cada uno empuñando una makila. —¿Makila? ¿qué quiere decir eso? —preguntó el inglés.—Makila —dijo Carmen, riéndose sin parar— es una naranja. ¿No es una palabra muy graciosa para una naranja? Dice que querría hacerle comer a usted una makila. —¿Sí? —dijo el inglés—. ¡Pues bien!, trae mañana más makila.
Gustukoak ditut bitxikeria hauek guztiak.

2012/07/25

Euskara eta justizia

Deigarria egin zitzaidan elkarrizketa haren titularra: "É incoherente defender a lingua e ser machista." Gustatu zaitzaidan hizkuntzaren defentsa justizia sozialaren inguruan ardazteko ideia hori. Dinamización Lingüística e Xustiza Social ikastaroen berri izan nuen bertan.

Deigarria egin zitzaidan egitaraua; hanbait arlotako aktibistez osatua: feminismoa, ekologismoa, sindikalismoa, immigrazioa... Gizarte borroken arteko dialogoa eta ideia-trukea, nonbait.

Twitterren bidez @garaigoikoa han egongo zela jakin nuenean, ez nuen zalantzarik egin han esandakoen berri izango genuela. Ez nuen espero, ordea, apunteak denbora errealean irakurtzeko parada izatea. Itzela!

Séchu Senderen ekarpena oso ona iruditu zait. Pena zuzen-zuzenean jarraitzeko aukerarik ez izatea. Erreferentzia pare bat jaso dut, gerora sakontzeko: hau eta hau

Antolatzaileek kronika txiki bat argitaratu zuten beren webean. Hor ere titularrarekin geratu naiz: "fortalecer a idea de que a normalización lingüística é unha causa xusta". Hori da gauzak argi esatea! Diskurtso berri baten premiaz gaude? Galiza aldean ere badugu non begiratu.

Joxemi Zumalabe fundazioaren lana ere gogoan izan dut. Beren gogoeten sintesia izan nahi duen dokumentu labur-laburra argitaratu dute: Ideia, ardatz eta apustu nagusiak. Herrigintzaren inguruko gogoeta. Fundazioaren ustez, sistema ekonomiko edo politikoa baino "zertxobait" gehiago kuestionatu behar dugu gaur egun: "zibilizazio modu osoa kuestionatu behar dugu, bizitza ulertu eta munduan egoteko era konkretu hau". Gizarte antolakuntza eredua da arazoa:
Krisi ekologiko latza eragiteaz gain, gizarte antolakuntza eredu honek subordinazio eta bortizkeria anitzak birsortu eta indartzen ditu. Zapalkuntza modu anitzek erresistentzia modu anitzak sortzen dituzte: emakumeena, langileena, migranteena, gutxiengo linguistiko eta kulturalena, disidente sexualena... Horren ondorioz eraldaketa sozialerako agentea ez da bakarra eta monolitikoa, subjektu plurala eta sarritan gatazkatsua baizik.
Bada... horixe.

2012/07/14

Civisme contra cinisme


Emili Boix-Fuster irakaslearen Civisme contra cinisme liburua sarean eskuratu eta irakurri berri dut. 


Gai asko jorratzen ditu, hizkuntzen elkarbizitza eta kohesio soziala ardatzatzat hartuta. Ez naiz laburpenik egitera ausartu. Lau kontu atera, eta bueltatxo bat eman diet. Besterik ez.



Baga. Bizitasun etnolinguistikoa hiztun-taldeari kolektibo gisa jokatzeko gaitasuna ematen dioten faktoreen multzoa da: faktore demografikoak, estatusa eta sostengu politiko-administratiboa. Bizitasun (edo bizindar) etnolinguistiko subjektiboak faktore horien inguruan hiztunek dituzten usteekin eta hautemateekin dago lotuta. Inkesta edo adierazle-bateria konplexu baten ordez, Boix-Fusterrek zenbait indiziori jarraitzea proposatzen digu: a) denda edo jatetxeetan zein da hizkuntza publikoa? "nor da azkena?" ala "¿quíen es el último?" b) zein da etorri berriek (alofonoek) lehen unean adoptatzen duten hizkuntza?  c) kaleetako publizitate kartelak eta mezuak zein hizkuntzatan daude? Haren ustez ez da askoz datu gehiagorik behar, ez behintzat lehen inpresio bat egiteko. 


Biga. La cohabitació i la convivència del català i el castellà. Kohabitazioa eta elkarbizitza. Vazquez Montalban idazlearen artikulu batean irakurri nuen lehendabiziko aldiz hizkuntzen kohabitazioaren kontu hori. Idazle horri kohabitazio linguistikoa erabiltzea gustatzen omen zitzaion, elebitasuna baino esanguratsua zelakoan. Elebitasunak, bere ustez, egoera soziala adierazten du; deskriptiboa da. Kohabitazioa harago omen doa: egoera eta predisposizio kulturala adierazten du, elkarrekin bizitzeko borondatea.


HigaBizikidetzak arauak behar ditu. Hizkuntza handiari mugak jarri behar zaizkio, hizkuntza txikiei bermeak eman, jarrera eta jokabide egokiak bultzatu... Hizkuntza iraunkortasuna da hori, ezta? Liburuan, zenbait unibertsitatetako hizkuntza zerbitzuek argitaratu zuten dekalogo bati egiten dio erreferentzia. Ez nuen ezagutzen. Euskaraz ere bada: hemen


Laga. Bizikidetza ezin da alde bakarrekoa izan. Nahitaez biren kontua da. Amin Maalouf idazlearen aipamen bat dakar liburuak: "beste baten hizkuntza ikasten ari naizenean, harek ez badu nire hizkuntza errespetatzen, haren hizkuntzan hitz egitea ez da zabaltasun-keinua; mendetasuna eta morrontza baizik". Oso esanguratsua.


Oraingoz, besterik ez.

2012/07/02

Nazionalismo linguistikoa(k)

Mtz de Luna irakasleak hainbat hilabete eman du euskararen aldeko diskurtso berri baten beharra aldarrikatzen. Azkena UEUko ikastaroetan eman zuen. Euskadi irratian elkarrizketa luze samarra egin zioten: Euskaren inguruko framing edo diskurtso berri baten premia.

Framinga diskurtsoa baino gehiago da: errealitateari begiratzeko betaurrekoak dira framinga. Biak lotuta daude: errealitateari begiratzeko moduak diskurtsoa eratzen du, eta diskurtsoaren bidez errealitateari begiratzeko modua eratzen dugu.

Mtz de Lunaren esanetan, bi diskurtso edo framing nagusitu izan dira: framing aldarrikatzailea eta framing uzkurra. Lehena euskal abertzaletasunari dagokio, bigarrena erdal munduari. Lehenak euskaldunon eskubideak aldarrikatzen ditu; bigarrenak, erabateko kontrakotasunik erakutsi gabe ere, uzkur egiten die. Diskurtso biak logika berari erantzuten diotela dio: hizkuntza nazioanalismoaren logikari, "herri bat, hizkuntza bat" aldarrikatzen duen logikari.

Ulertzen dut bere arrazonamendua. Onartzen dut, ikuspegi estrategikotik, sektore berriak erakartzeko mugitu beharra dagoela. Bat nator hizkuntza minorizatuaren aldeko lanaren helburua ezin dela izan tortilari buelta ematea: lehen azpian zegoen hizkuntza goian jartzea, eta goian zegoena azpian.

Hala ere, ezin dut ebitatu: mingarria egiten zait konparazioa.

Juan Carlos Moreno Cabrera irakaslearen arabera, norberaren hizkuntza besteen gainetik jarri nahi izatea da nazionalismo linguistikoa. Beren hizkuntzari munduan leku bat bilatu nahi dioten hiztunen ideologiak ez du horrekin zerikusirik.

Nazionalismoari buruz Moulines irakasle eta filosofoak entsaio interesgarria idatzi zuen, orain dela urte batzuk. Euskaraz ere argitaratu zen: Manifestu nazionalista, are separatista ere esango nioke, estutuz gero. Herri txikien nazionalismoa eta herri handien hegemonismoa erro-errotik ezberdinak direla esan, eta herri txikien nazionalismoaren etika defendatu zuen. 

Ados nago Mtz de Lunaren proposamenarekin, baina... barruan zerbait mugitu zaidala nabaritu dut.

2012/06/18

Koherentzia biografiko txikiak


Modu laburrez azaldutako pentsaerak dira aforismoak: esaldi bat eta askoz gehiago ez. Gezien modukoak omen dira: motzak eta zorrotzak. Ez naiz oso zalea, baina, tarteka, ukitu egiten nauen horietako esaldi bat agertu, eta buruan grabatua geratzen zait denbora luzez.

Blasie Pascal XVII. mendeko fisolofoa, matematikaria eta fisikaria da. Besteak beste, honako esalditxo hau utzi zigun: "Pentsatzen duzunaren arabera jarduten ez baduzu, jarduten duzunaren arabera pentsatzen amaituko duzu"

Burura etorri zaidan lehen ideiak psikologia kognitiboarekin du zerikusirik: disonantzia kognitiboa. Pentsatzen duguna eta egiten duguna bat ez badatoz, nolabaiteko gatazka sortzen da gure buruan: hala-holako larridura. Gure jokabidea justifikatzen duen azalpen bat emateko beharra izango dugu, eta agian baita jarrera bera aldatzeko beharra ere. Iñaki Mtz de Lunak, orain dela urte batzuk, horri buruzko artikulu bat idatzi zuen JAKIN aldizkarian.

Bigarren ideia Joseba Azkarragaren "Euskal Harriak" liburutik hartutakoa da. Bizi dugun krisi sozioekologikoari erantzuna emateko, komunikatiteak aktibatu beharra aldarrikatzen du, baina baita norberaren konpromisoen garrantzia ere. Konpromiso horiei koherentzia biografiko txikiak deitu die. Kontzeptua izugarri gustatu zait, euskararen mundura ekartzeko modukoa da.

2012/06/11

Ekologiatik ekologismora

Hizkuntza-ekologiari buruzko laupabost testu eta aipamen irakurri ditut aste honetan. Denetan polit(iko)ena Lorea Agirrek Berria egunkarian argitaratu duena iruditu zait: Euskara ekologikoa.
Hizkuntza bakoitzak baditu bere balio eta kargak, bere kapital sinbolikoa. Euskara esan, eta zer datokizu burura. Zer esan eta zertarako da. Gaztelera esan, eta zer, frantsesa esan eta zer, ingelesa, eta zer.
Hor, hain zuzen, lotuta agertzen dira euskara eta ekologia.

Gogoan dut nola lagun batek ekologia eta ekologismoa bereiztea eskatzen zigun. Ekologia zientzia da, izakien eta inguruaren arteko harremana aztertzen duena. Ekologismoa ez, ekologismoa mugimendu soziopolitikoa da.

Ekologia esan, eta zer datorkit burura? Aktibismoa. Aktibismo konprometitua eta sortzailea: itsasoan bale-ehizari aurre eginez, demoniozko urtegi haren kontra, edo besterik gabe eguneroko lanean, nekazaritza edo kontsumo eredu alternatiboa eraiki nahian.

Nire buruan ekologismoak gaina hartu dio ekologiari.

Hizkuntza-ekologia esan, eta zer datorkizue burura? Hau da, hizkuntza-ekologia aldarrikatzen dugunean... (Lorearen hitzak maileguan hartuz) zein da hizkuntzari erantsi nahi diogun kapital sinbolikoa? Euskararen aldeko diskurtso amableagoa? Bai, hori beharrezkoa da, baina... hori besterik ez?

Ziur nago ekologiatik ekologismora egin dugun bide berbera egingo dugula hizkuntza-ekologiatik abiatuta.

2012/06/04

ahalmentzea, boteretzea

Gustatu zitzaidan Mari Luz Estebanek Udaltop jardunaldietan egin zuen hitzaldia:  "Feminismoa, euskaragintzarako gogoeta-tresna". Aberasgarriak iruditu zitzaizkidan garagoikoak egin zituen gogoetak. Elhuyarrek, 2009an, 30+10 mintegian aurkeztu zuten lana ere interesgarria da: Norena da euskara plana? Zenbait gako ahalmentzeaz

Hizkuntza normalizazioaz ari garela, kontzeptu garrantzitsua iruditzen zait ahalmentzea: funtsezkoa, zentrala... Azken batean, normalizazioa eraldaketa-prozesua dela esan dugu, ezta?

Aitortu behar dut nik ere arazoak eta zailtasunak ditudala terminologiarekin: ahalmentzea, ahalduntzea, jabekuntza, boteretzea...  Ahalmentzea erabili izan dut nik. Jabekuntza omen da gaur egun hedatuena. Boteretzea oso aukera polita da... baina zaila da ohiturak alde batera uztea.

Gehiegi landu gabe bada ere, ahalmentzeari buruzko hainbat ohar eta apunte ekarri ditut hona:
  • Ahalmentzeak boterearekin du zerikusirik. Botere-harremanak aldatzeko ahalmena sortzea da.
  • Prozesu bat da, eta bi alderdi ditu: (a) baliabideak eta bitartekoak eskuratzea (materialak zein sinbolikoak), eta (b) ideologien gaineko kontrola izatea (sinismenak, balioak eta jarrerak). Baliabideak eskuratzearekin batera, beraz, norberaren kontzientzia eta autopertzepzioa aldatzea da gakoa.
  • Horrela ulertuta, prozesu erradikala da. Kontzeptua feminismotik garapenerako lankidetzaren arlora iragan zenean, bertsio bigunagoa ere sortu zen: boteraren egiturak kolokan jartzeari uko, eta autonomoak eta autosufizienteak izateko gaitasun indibidualak lantzea.
  • Ahalmentzeak bi dimentsio ditu: pertsonala eta kolektiboa. 
  • Ahalmentzea soziala da (baliabide materialak eskuratu ahal izatea), politikoa (erabakiak hartzeko prozesuan parte hartu ahal izatea) eta psikologikoa (gaitasun eta ahalmen indibidualak)
  • Inork ezin du inor ahalmendu: ez administrazioak eta ez gizarte antolatuak. Norberak egin behar du. Katalizatzaileak izan gaitezke; edo oztopo bihurtu. Sortzen dugun testuinguruak ahalmentzea erraztu dezake, edo oztopatu.
  • Ahalmentzeari buruzko esperientziak aztertzen direnean, datu esanguratsu bat dago: talde-prozesuak erabili izan dira kasu guztietan, baita norberaren erantzukizuna landu nahi izan denean ere. 
  • Ikuspegi horretatik abiatuta, erakunde feministek eta berdintasunerako zerbitzuek hainbat urte daramatzate jabekuntzarako eskolak eta lantegiak antolatzen. 
Mari Luz Estebanek arrazoi du: badago zer hausnartu, eta badago zer ikasi.

2012/05/28

Supermerkatuak eta planak


Kontsumo bulegoek supermerkatuen arriskuez ohartarazi digute sarri. Supermerkuetan ezer ez omen da kasualitatea. Den-den ondo pentsatuta dago: apalen sailkapena, lekuak, musika, argiaren indarra... Era guztietako produktuak dituzu, kolore guztietako bilgarriak... produktu tentagarrienak pasabide jendetsuenetatik gertu. Deskuidatuz gero, nahi eta behar ez dituzun gauzekin beteko duzu karroa.

Antidotoa ere eman digute: jarrera kritikoa eta arduratsua izatea; ahal dela, erosketa-zerrenda aldez aurretik prestatua eramatea.

Plan nagusiek ere badute horrelako zerbait. Ekintza-zerrenda luzeak... nork bere gustukoak hautatzeko.

Buruan dut Zestoako teknikari batek Bat aldizkarian zioena:
EBPN bulegoetan sortutako egitasmoa da, errealitatearen analisitik abiatuta baina errealitatearekin harreman zuzena eta egunerokoa ez daukan jendeak sortua. EBPN gauzatu behar dutenak, aldiz, errealitatearekin aritzen dira, errealitate hori ulertzeko eta errealitate horri aurre egiteko bide batzuk dituzte eta, horiek guztiak EBPNren eskemara egokitu behar dituzte.
Plan nagusiak beharrezkoak dira; baina... tokian tokiko planak errealitatetik gertuago daude, herritarrengandik ere bai, lankidetzarako (edo, besterik ezean, konplizitateetarako) aukera hobeak eskaintzen dituzte... Aberasgarriagoak iruditzen zaizkit.

Portzierto... entzun dut Eusko Jaurlaritzak Euskara Sustatzeko Ekintza Plan berria gizarteratzeko(!?prozesua abian jarri duela. Euskara21 bloga baliatu du horretarako.