2013/02/16

Ekologia eta Hizkuntza

Urtarrilean Itsaso Olaizolak, Belen Urangak eta Iñaki Martinez de Lunak hizkuntza ekologiaren inguruko hitzaldia eskaini zuten San Telmo Museoan Badu Bada erakusketaren testuinguruan. Bideoa web orrian ikus daiteke: Bioaniztasunetik hizkuntzaren iraunkortasunera; ekologiaren liluratik edanez.

Bideoan, amaiera aldean, eztabaida interesgarria sortu da: hizkuntza-ekologiak zer du etikatik eta zer taktikatik edo estrategiatik? Ekologiak ideiak eta diskurtsoak berritzeko inspirazioa eman digu, interesatzen zaizkigun kontzeptuak maileguan hartu ditugu (lapurtu?), eta gure beharren arabera egokitu. Agian, modu interesatuan hurbildu gara (beste) ekologiara; beren kezkak, beren arazoak eta estrategiak, beren penak eta ilusioak ezagutu gabe.

2011ko abenduan Lingua e Ecoloxía jardunaldiak antolatu zituen Coruñako Unibertsitateak. Aktak sarean daude, baita hitzaldi guztien audioak ere. Ez dakit zergatik baina... sentsibilitate ezberdin bat nabaritu dut: ez horren utilitarista, sinbolikoagoa, sujerenteagoa... Gustatu zait.

Jardunaldietako materialetan hizkuntza ekologiak leku nabarmena du, baina ez esklusiboa. Hizkuntza ekologiarekin batera (eta eskuz esku) bestelako gaiak daude: ondarea, herri musika, literatura eta paisaia, ahozko tradizioa, elikadura-burujabetza, ekofeminismoa... Hizkuntza ekologiari dagokionez, interesgarriak iruditu zaizkit Carme Junyet eta Tove Skutnabb-Kangas irakasleen hitzaldiak, baina aurrerago egingo dut horien aipamena.

Materiala eskuratu eta gozatu! Merezi du!

Oharra: Jardunaldietako materiala jaisteko orduan, nik neuk audioa hautatu nuen. Galegoa entzuteko aukera polita izan da... Hori ere gustatu zait.


2013/02/12

Hizkuntzagatik baztertuak?

Eusko Ikaskuntzak NORTASUNA, KULTURA ETA HIZKUNTZA XXI. MENDEKO EUSKAL HERRIAN ikerketa argitaratu zuen 2006 urtean. Lan interesgarria da, aztergai asko dituena: nortasun sentimenduak, euskara ikasteko nahiak, euskal kulturaren kontzeptua, kultur praktikak... Arreta handiz irakurtzeko modukoa iruditzen zait. Oraingoz aipamen txiki bat besterik ez dut egin nahi: deigarria egin zaidan kontutxo bat, alegia.

Euskaraz hitz egin nahi izateagatik baztertuak sentitu diren galdetu diete euskaldunei (euskaraz aski ongi edo oso ongi hitz egiten dutela diotenei), eta beste horrenbeste erdaldunei (euskaraz pixka bat, hitz batzuk soilik edo batere ez dakitela esan dutenei): alegia, euskaraz ez jakiteagatik baztertuak sentitu diren.

Euskal herri osoan 3822 inkesta egin ziren. Hona emaitza:
  • Euskaldunen %25ek esan dute inoiz baztertuak sentitu direla: 277 pertsona. 
  • Erdaldunen artean %20 izan dira baztertuak sentitu direla esan dutenak: 542 pertsona.

Bitxia, ezta? Dena den, zenbakiak tranposoak dira batzuetan.

Iñaki Martinez de Lunak eta Larraitz Mendizabalek artikulu bat argitaratu zuten BAT aldizkarian, eta hainbat nabardura egin:
Bat. /.../ baliteke elkarbizitza baketsu hori egoera idiliko baten isla baino, egoera diglosikoa barneratzearen ondorio gordina izatea.
Bi. Ez-euskaldunei dagokienean berriz, ikerketako datuei erreparatuta, badirudi bi bizipen mota oso desberdin daudela hizkuntza dela eta baztertuak sentitu direnengan: Batzuek (batez ere Iparraldean eta Nafarroan) euskararekiko jarrera positiboa agertzen dute, euskal herritar sentimendua ere bai, eta dirudienez euskaraz ez jakitea beren muga bat bezala bizi dute, batez ere harreman pertsonaletan oztopo bilakatzen zaien muga pertsonala. Beste batzuek aldiz (gehienbat EAEn), ez dute euskararekiko jarrera positiborik eta gehienbat espainiar sentitzen dira eta euskara inposatu egiten delako diskurtsoa barneratu dutela dirudi, honela euskaraz ez jakiteagatik bidezkoa ez den bazterketa jasaten dutela sentitzen dutelarik.
Duela egun batzuk Manuel Castells-ek elkarrizketa batean esandakoa etorri zait burura: "La dominación perfecta es la que no se siente."

2013/02/07

Unamuno eta Pessoa

Fernando Pessoa 1888ko ekainaren 13an jaio zen, Lisboan. Milaka orri idatzi zituen, baina liburu gehienak bera hil ondoren argitaratu ziren.

Pessoak heteronimoak asmatu zituen. Heteronimoak ez dira goitizenak, beste zerbait dira. Wikipediak honela azaltzen du:
Izengoitia egilearen benetako izena estaltzen duen gezurrezko izena da. Heteronimoa, berriz, beste pertsona bat da, beste nortasun bat. Heteronimoak ez ziren Fernando Pessoa, Fernando Pessoaren bestelako nortasun bat zuten idazleen izenak ziren. 
Horregatik besterik ez balitz ere, pertsonaje interesgarria da Pessoa. 

Unamunorekin liskar bat edo beste izan omen zuen. Behin Unamunok honela adierazi omen zuen elkarrizketa batean:
"Penintsula zatitzearen aurkakoa naiz, Kataluniako eta Baskongadetako asmo separatisten aurkakoa. Poeten eta intelektualen ameskeriak dira horiek... Nekazari edo merkatatari bati galdetu indenpendentzia nahi ote duen... Entzungo duzue zer erantzuten duen..."
"Norberaren kulturaren hobebeharrez, hobe genuke denok hizkuntza bakar batean idaztea, eta ez zabalkunde txikia duten mintzairetan. Zer irabazten dute katalanek katalanez idatzita? Eta euskaldunek? Kultura katalana mundu osoan da ezaguna, gaztelaniaz idazten duten idazleei esker."
 Pessoak azkar eta zorrotz erantzun zion:
"Unamunoren argudioa ingelesaren aldeko argudioa da, hizkuntza horixe baita munduan zabalduena. Nire publikoa handitzeko portugesez idazteari amore emango banio... ingelesez idatziko nuke. Zergatik beharko nuke gaztelaniaz egin? Unamuno jaunak niri ulertzeko? Gehiegi eskatzea da, horren onura txikia eskuratzeko"
Ez dago gaizki esana!