2014/12/26

Hizkuntzaren politika publikoak (1)

Albert Branchadell irakasleak  La contribució (escassa i poc reconeguda) de la ciència política a l’estudi de la relació entre llengua i societat artikulua idatzi zuen Treballs de Sociolingüística Catalana aldizkariaren 21. zenbakian (2011).  Euskaraz ere halako zerbait idatz genezakeen: Zientzia politikoak ikerketa soziolinguistikoari egin dion ekarpen urria eta izkutua.

Duela gutxi politika publikoen analisiari buruzko ikastotxo bat egiteko aukera izan dut, eta den-dena euskararen talaiatik begiratzeko dudan ditxosozko mania honekin, hango ideia batzuk hona ekartzea okurritu zait.

Has gaitezen, bada.

Antza denez, politika zer den adierazteko bi hitz erabili izan dute ingelesez: POLITIC eta POLICIES. Euskaraz ere halako ñabardura bat hartzen du hitzak, singularrean ala pluralean erabiltzen badugu: politika eta politikak, edo (are garbiago) politika eta politika publikoak. Politikak agintearen eta boterearen jokoarekin du zerikusirik; politika publikoak bestelakoak dira: gai edo arazo publiko bati ematen dizkiogun irtenbide espezifikoak, alegia.

Hizkuntza Politika gai zentrala da euskalgintzaren diskurtsoan eta analisietan. Politika publikoak gutxixeago. Harremana alde bikoa da. Erakunde baten Hizkuntza Politikak erakunde horren erabakiak gidatzen ditu, baina sarri alderantziz ere gertatu ohi da: erakundeak arazoei ematen dizkien irtenbide espezifikoek definitzen dute bere Hizkuntza Politika. Koherentzia da kontua. Honekin guztiarekin lotuta, ezin da aipatu gabe utzi Kontseiluaren lana, nire ustez urratzailea izan baita. Udalen hizkuntza politikari buruzko azterketan horixe bera egiten saiatu dira: udalen politika publikoak aztertu, udal bakoitzaren Hizkuntza Politika aztertzeko. Lan aipagarria iruditzen zait, nahiz eta -nire iduriko- gehiago sakontzea merezi duen.

Politika publikoen analisietan badira bi gai bereziki esanguratsuak direnak: lehenak problemen defnizioarekin du zerikusia, bigarrenak erakundeen agendarekin:

  • Politika publikoen zentzua da problema bati erantzuna ematea. Kontua da problemak egon ez daudela, baizik eta eraiki egiten direla. Eraikiak diren neurrian, era askotara definitu daitezke: problema konpontzeko egin ahal ditugunak eta egin nahi ditugunak ere definizoaren parte dira. Eskura ditugun erantzunek problema akotatzen dute. Hortaz, politika publiko bakoitzaren atzean bada problema bat, galdera moduan formulatu daitekeena. Euskara plan baten atzean, adibidez, honako galdera bat egon daiteke: "ditudan baliabideekin, zer egin dezaket erakunde honetan orain baino euskara gehixeago erabil dezaten, inor gehiegi molestatu gabe? Ezaguna egiten zaizue? 
  • Agenda, bestalde, erakunde batek mahai gainean dituen problemen zerrenda da, politika publikoen jomuga izango diren gaien zerrenda, alegia. Zergatik gai batzuk bai eta beste batzuk ez? Zergatik euskarak ez du behar besteko zentralitaterik lortzen? Prozesuari agenda setting deitzen zaio. Iñaki Mtz de Lunak, framing kontzeptua landu duenean, analisi izugarri polita egin du agenda publikoari eta agenda politikoari buruzkoa. Artikulua BAT aldizkarian argitaratua dago.

[jarraituko du...]

2014/12/13

Zer da planifikatzea? Honatx inoiz irakurri dudan definiziorik onena!

Wikipediaren arabera plangintza erakundeen berrikuntza eta aurrerapenerako kudeaketa-metodologia bat da. Funtsean xede nagusiak planteatzea, horretarako helburu zehatzak ezartzea eta horien lorpenerako estrategia, politika eta programak zehaztea dira plangintzaren pausoak, prozesuan zehar emaitzak eragin dezaketen aurreikuspen egokiak eginez.

Gutxi gorabehera, ados (ñabardura askotxorekin), baina... irakurri dut planifikazioaren definizio hoberik! Duela gutxi, honakoa, esate baterako:
Planificar és una eina per fer millor la feina, per poder avançar-se i predir escenaris; és una manera de concretar el somnis; és un compromís fruit d’un treball de molts. Planificar és voler dibuixar i fer-ho convocant els elements necessaris perquè el dibuix sigui ben complert. Planificar és treballar en i per acords, en visions compartides, en construir a moltes mans. És ser inclusius. La planificació requereix d’un desenvolupament d’esforços pel comú; per evitar que quedi la menys gent possible al marge. Planificar és possible? Podem planificar?
Euskaraz:
Planifikatzea lana hobetzeko erraminta bat da: etorkizuna aurreikusteko eta etorkizunari aurre hartzeko erraminta. Ametsa xehatzeko modu bat da. Konpromiso bat, askoren ahaleginaren emaitza. Planifikatzea marraztea da, eta marrazkia ahalik eta osoena izateko elementu guztiak mahairatzea. Planifikatzea adostasunak biltzea da, ikuspegi partekatuak sortzea. Planifikatzea da esku askoren artean eraikitzea. Inklusiboak izatea. Komunala indartzea, eta inor ez baztertzea. Planifikatzea posible al da? Planifikatzerik al dago?
Kultura planen inguruko eztabaida batetik ateratako testua da. Merezi du oso-osorik irakurtzea. Hemen duzue: http://interaccio.diba.cat/blogs/2014/12/05/planifica-que-alguna-cosa-queda 

2014/11/21

Erabilera-arauak ikertu



Aurreko astean Jone Miren Hernandezen aipu bat ekarri nuen hona. Bere ustez interesgarria liteke erabilera-arauak ikertzea: hizkuntzaren hautua nola egiten dugun; nola erabakitzen dugun egoera jakin batean (noiz, non, norekin...) zein hizkuntzatan jardun.

Hizkuntzen Hiztun taldeen arteko botere-harremanak hor ere islatzen dira: erabilera-arauetan. Lluís Vicent Aracil soziolinguistak halaxe idatzi zuen:
/.../ Horrela, arau horiek inpertsonalak eta objektiboak balira bezala hartzen dira; eta konbentzio hutsak diren arren, zerbait “naturala” dela ematen du. Jendeak bete eta betearazten ditu, zergatik jakin gabe, eta hori egiten duela konturatu ere egin gabe. Baina ilusio hutsa da hori. Arauak, benetan, gizakion lana dira: elkarrekintzaren barruan sortzen dira (eta elkarrekintzak sortzen ditu). Esan nahi baita, arau horiek indar-jokoaren ondorioa direla.
Jordi Solé i Camardons-ek una iniciació a la sociolingüística del conflicte azpititulua erabili zuen bere libururako. Ninyoles-ek ere antzeko kezkak zituen, Idioma y poder social liburua argitaratu baitzuen 1972. urtean. Gatazkaren soziolinguistika da; soziolinguistika katalanaren muinean sortu ziren ideiak, askoz arreta gehiago merezi dutenak.

Naturalizazioa boterea iraunarazteko modua da. Iruditzen zait hizkuntza eskubideen diskurtsoa ez dela jendearengana ondo iristen. Oso ageriko kasuak ez badira edota euskalgintzatik hurbil dagoen jendea ez bada, askori kosta egiten zaio hizkuntza eskubideen urraketarik ikustea... Gehienez ere "traba" edo "eragozpen" txikiak ikusten ditu, erabat naturalak. Aurrekoan esan bezala, problematizatzea da koxka: arau horiek zalantzatan jartzea eta "gauzen ordena natural" hori ukatzea.

2014/11/17

Hiru apunte jaso nituen, oso denbora gutxian


Aurten, Miramarren EHUk antolatzen dituen uda ikastaroetan Euskararen transmisioaren bide berriak izan zen hizpide. Soziolinguistika Klusterrak bideoak argitaratu ditu dagoeneko (http://www.soziolinguistika.org/en/node/5910).

Handik gutxira, Galizian "Traballando en lingua" udako ikastaroak izan ziren, Carballo herrian, gai beraren inguruan: Transmisión interxeracional do galego. Ikastaro honen bideoak ere interneten argitaratu dira.

Donostiako ikastarotik hiru apunte hartu ditut.
  • Paula Kasaresek transmisioaren kontzeptua alboratu eta sozializazio kontzeptuari eustea gomendatzen digu, askoz dinamikoagoa delakoan. Alde horretatik, helburua bera aldatzea proposatu du: gure helburua izan behar du haurrak egoera komunikatibo ez-instituzionaletan beren berdinkideekin euskaraz arituko diren hiztunak izatea. Egoera ez-instituzionalizatuak hizkuntza predefinitua ez dutenak dira.
  • Valentziako erreferentziak ere aipatu ditu: familias mutants deitzen direnak, belaunaldi baten etenaren ondoren, katalanera berriro ere etxeko hizkuntza bihurtu dutenak. Gaztelaniaz, familias revernaculizadoras esango genuke, eta euskaraz, familia etxekotzaileak edo berretxekotzaileak.
  • Jone Miren Hernandezek sozializazioaren fokoa zabaldu beharra proposatzen du, eta, familiari ez ezik, gertuko komunitateari ere begiratzea gomendatzen digu. Edonola ere, familiaz ari dela hiru ikerketa-ildo proposatzen ditu: (a) familia barneko ideologiak, (b) praktikak, familian eta inguru hurbilean indarrean dauden erabilera-arauak eta arau horiek nola sortzen diren (c) eta hizkuntzaren kudeaketa, hau da, familiak nolako estrategiak darabiltzan etxean euskarari leku egiteko. Familian ere hizkuntza politika egin daitekeela defendatzen du Jone Mirenek: ingelesez, family language policy.
Galiziako ikastarotik, batez ere, apunte bat:
  • Valentina Formoso irakasleak jarrerak aztertu izan ditu Okzitaniako eskola soziolinguistikoaren ideietatik abiatuta (Henri Boyer eta enparauak). Bere ustez, funtsezko galdera zera da: galego-hiztunek zer ikusten dute beren burua ispiluan ikusten dutenean? Hizkuntzaren inguruan dauden sinismenak, aurreiritziak eta errepresentazioak garrantzitsuak dira, bere iduriko. Elementu horiek guztiak kognizio sozialak dira, eta hiztunek hizkuntzari buruz duten irudia osatzen dute. Horien atzean ideologia linguistikoak daude (eta bide batez baita balioak ere). Alde biko harremana dago ideologien eta errepresentazioen artean; ideologia linguistikoek baldintzatu egiten dituzte hizkuntzari buruz ditugun errepresentazioak, eta errepresentazio soziolinguistikoek elikatu egiten dituzte ideologiak. Faktore hauek guztiak funtsezkoak dira familia bidezko transmisioan. Hitzaldia hemen: https://www.youtube.com/watch?v=lXA36sgqfQU  
Urrian, familiari buruzko artikulu bat argitaratu zuen ARGIA asterkariak: http://www.argia.eus/argia-astekaria/2432/euskara-d-ereduan-ikasi-duten-gurasoak. Aitor Villanueva irakasleak tesina egin du jatorrizko hizkuntza euskara ez duten eta euskara maila ona duten gurasoei buruz. Izenburua luze samarra da, baina oso deskriptiboa: Un estudio de transmisión y actitudes lingüísticas en la Comunidad Autónoma Vasca y la Comunidad Foral de Navarra: Padres y madres castellanoparlantes escolarizados en lengua vasca.

Guraso hauei galdetegi bat egin die, eta ondorio bat edo beste eman du, orain arteko ikerketetan ikusi ez dena. Antza denez, gizonen eta emakumeen arteko ezberdinatasunik ikusi du: "Gizonezkoen %70ek euskaraz hitz egiten diete haurrei euren bikotekidea euskalduna izan ala ez. Emakumeen %85ek euskara transmititzen dute etxean, baina euren bikoitekidea euskalduna bada. Hala ez bada, euskararen transmisioa %40 jaisten da". Bitxia egin zait.

Gogoan dut orain dela 10 urte ikerketak egin zirela Gasteizko Olabide ikastolako eta Donostiako Santo Tomas lizeoko ikasle-ohiekin. Orduan ere kezka bera zegoen mahai gainean: zein da, edo zein izango da, ikastetxean euskaldundu diren guraso gazteen jokabidea hizkuntzaren transmisioari begira?

Oharra: argazkia EMAN GILTZA orritik hartu dut

2014/11/04

Boterea eta kultura

BAT

Boterea ez da objektu bat. Ezin da esan: "boterea dut"
Boterea ez da leku bat. Ezin da esan: "boterean nago"
Eta, hala ere, boterea nonahi dago.
Boterea, batez ere, jardunean ageri da, harremanean, elkarrekintzan. Kontzeptu erlazionala da.

BI

Ingelesetik gaztelaniara ari diren itzultzaileen testu batean hau irakurri nuen:
Two Spanish words translate as the English word “power”: poder and potencia. Generally speaking, we could say that poder defines power as “power over” (the sense it has, for instance, when it refers to state or sovereign power) and potencia defines “power to,” the type of capacity expressed in the statement “I can.” To continue with the generalization, it is possible to say that poder refers to static forms of power, while potencia refers to its dynamic forms. [Hemen]
Kasualitatea izango da, baina hainbatean irakurri dut oso denbora gutxian "poder sobre" eta "poder para" bereizi behar direla; zerbait egiteko boterea izatea (ahalmena), eta inoren edo ezeren gaineko boterea izatea ez dela gauza bera.

HIRU

Naturalizatzea botere-harremanak  iraunarazteko estrategia da: "hori hala da", "beti izan da horrela", "ezin da bestela izan".

Botere-harremanak, ordea, ez dira naturalak. Izatekotan kulturalak dira... ikasiak

Stuart Hall-ek eta ikerketa kulturalak sortu zituzten enparauek horretan jardun zuten: boterearen eta kulturaren arteko harremana ikertzen... eta kolokan jartzen. Behin Stuart Hall-i elkarrizketa luzea egin zioten, eta liburu formatuan argitaratu: La cultura y el poder. Conversaciones sobre los cultural studies. Merezi du irakurtzea (sarean eskuratu daiteke pdf formatuan).

LAU

Paulo Freirek "problematizatu" terminoa erabili zuen XX. mendearen hasieran. Bere iduriko, problematizatzea da gogoetaren eta ekintzaren bidez kontzientzia kritikoa garatzeko modua: naturaltzat ditugunak zalantzatan jartzea, "gauzen ordena naturala" ukatzea, egoera gatazkatsu izkutuak agerian jartzea, arazoen mamiari ekitea, eta eraldaketa abiaraztea.

2014/10/25

ADOREZ eta ATSEGINEZ


Ohean nago; Josemi Zumalabe fundazioaren lagunen liburua itxi dut; eta pentsakor geratu naiz. Gustatu zait. Zer pentsatua ematen dit. Hunkitu ere bai: lagun eta istorio zaharrak gogora ekarri dizkidalako.

Liburuak militantziaz eta horizontaltasunaz hitz egiten du, militantzia ulertzeko moduaz. Horretaz pentsatuz jarriz gero, bi poloren artean mugitu ohi garela azaltzen dute, polo horiek izendatzeko zailtasunak izanik ere. Sakrifizioaren eta bizipozaren paradigmak deitzeko tentazioa aitortzen dute:
  • Sakrifizioa: "egin behar da", "norbaitek egin behar du"...
  • Bizipoza: "nahi dudanean, nahi dudalako, nahi dudan eran"...
Bi poloak dira, baina errealitatea(k) ez d(ir)a horren sinplea(k).

Txepetxi aspaldian irakurritako testu bat etorri zait burura. Izan ere, Txepetxek bi birtute handi ditu. Batetik, kristoren gaitasuna du ideiak han-hemenka biltzeko eta teoria koherente baten baitan artikulatzeko (teoria autokontsistentea, esango luke berak). Bestetik, trebezia berezia du metaforak eta irudiak erabiltzeko.

Txepetxek bizipozaren kontzeptuari lotuta, militantzia "erotizanteaz" hitz egiten zuen: erotizantea, sormena eta gozamena zekarrelako. Hori ukatzen duen militantzia, bere ustez, huts-hutsean betebeharraren kontzeptuan oinarritzen da; eta, gozamena ukatzen duen neurrian, "kastrantea" da.

Konpromisoa eta gozamena, ordea, ez dira kontrajarriak. Txepetxen teorietan sakontzeko sortu zen mintegiak ADOREZ eta ATSEGINEZ izena hartu zuen.

Liburua gustatu zait. Kontrazalean poema txiki eta errepikakorra ageri da... eta hura ere buruan itsatsia geratu zait.
Ni pausoa
Gu bidea.
Bidean pausoa, pausoan bidea
(Poema aurkezpenaren bideoan ere bada oso-osorik: vimeo.com/93254479)





2014/10/18

Berrikuntza eta eraldaketa

Cooper irakasleak "La planificación linguistica y el cambio social" liburuan aldarrikatzen du planifikazio linguistikoak lau punturekin zerikusirik duela: (1) berrikuntzaren gestioarekin, (2) marketinarekin, (3) politikarekin (boterea lortzearekin edo boterea mantentzearekin) eta (4) erabakiak hartzeko prozesuarekin.

Planifikazio linguistikoa, horren arabera, zerbait poliedrikoa da: segun zein aldetatik begiratzen diozun, alde bat edo bestea ageriko zaizu nabarmenago... Norberak zer ikusten duen, norberaren begiradarekin du zerikusia... Baita unean uneko egoerarekin ere; egoerak berak begirada baldintzatu baitezake.

Gustatu zitzaidan Elhuyar fundazioak euskara planak eraldaketa-prozesu gisa aurkeztu zuenean (hemen: Eraldaketa-prozesuak: zer, zertarako, nork, nola...). Haien ustez, eraldaketak, benetakoa bada, botere-harremanak eraldatzea dakar. Horretaz hemen idatzi nuen.

Gustatu zitzaidan, ere bai, EMUN kooperatibak bere marka eta lelo berria aurkeztu zituenean: euskara eta berrikuntza soziala. Behin, ikastaro batean, zeozer kontatu ziguten berrikuntzaren hedaketaz. Rogers izeneko tipo baten teoria da. Horren arabera, berrikuntza baten aurrean pertsonek jokabide ezberdinak hartzen dituzte: berritzaileak, berrikuntzaren hasierako hartzaileak, gehiengo goiztiarra, gehiengo atzeratua eta tradiziozaleak.

Pello Jauregik halako zerbait azaldu zuen Moti+Batu topaketetan: Portaeratik jarrerara. Jokabide urratzaile, egokitzaile eta eragozleak. Pelloren esanetan, gutxiengo motibatu bat izan ohi da bide berriak urratzen dituena eta euskararen aldeko giro soziala ahalbidetzen duena... Gehiengoa giro horretara egokituko da, ez besterik.

Berrikuntza ala eraldaketa? Esan bezala, begiradarekin du zerikusia. Dena den, inpresioa dut bata eta bestea ez daudela elkarrengandik oso urrun.

2014/09/27

Hiztun komunitatea indartzea

Aspalditxo ikasi nuen liburuak arkatz baten laguntzarekin irakurri behar direla. Ohartu naiz mania txiki bat dudala, eta ez dudala gogoko testua oso-osorik azpimarratzea; orrialdeetako marjinak erabiltzen ditut gerora akordatzea merezi duten zatiak nabarmentzeko... puntutxo bat, marratxo bat, X bat... edo hitz gako bat. Hortaz liburu bat esanguratsua egin zaidan ala ez jakiteko, aski da liburuaren marjinak begiratzea.

Uda partean irakurri dudan Teoría y práctica de la psicología comunitaria liburuaren marjinak oharrez beteta daude. Liburua prozesu kolektiboez ari da: botereaz, komunitatea indartzeaz, lidergo komunitarioaz, sareei buruz. Maritza Montero irakaslearena da, eta eskaneatuta eskuratu daiteke bi zatitan: hemen eta hemen.

Ideiaren bat azpimarratekotan, hona hemen batzuk:
  • Empowerment, ahalmentzea... alferrikako neologismoa da egilearen ustez. Latinoamerikan komunitatea indartzea erabili izan dute aspaldian... Azken batean, hori besterik ez da: komunitatea indartzea, komunitatea gai izatea bere beharrak asetzeko eta bere etorkizuna gidatzeko.
  • Lidergo komunitarioaz hitz egiten du liburuan. Ikerketak egin dituzte egoera ezberdinetan lider komunitarioak identifikatzeko eta beren ezaugarriak aztertzeko: komunitatearen onura bilatzen duten pertsonak dira, motibatzaileak, atseginak, jendea ezagutzen dute, besteen inplikazioa sustatzen dute eta disidentzia ere onartu egiten dute... Eralan proiktuaren baitan aipatu izan den lider eraldatzaileen ezaugarriak dira.
  • Sare komunitarioak detektatzen direnerako hortxe daude, ez dago esaterik nola sortu diren. Eskuhartzearekin horixe bera da lortzen dena: sareak bertan daudela ikustaraztea, eta sare horietako kideak existentzia horren kontzienteak izatea. Liburuak, dena den, gako batzuk ere ematen ditu: sareak indartzen edo sareak ahultzen dituzten elementuak. Lehenen artean hiru azpimarratzen ditu: informazioa sozializatzea, konpromisoarekiko beldurra kentzea, eta identitatea indartzea (norbanakoena, familiarena, taldearena, komunitatearena...) Sareak ahultzen dituzten elementuen artean beste hainbat: lidergo txikia edota egozentrikoa, mesfidantzak eta harreman gatazkatsuak, antolakundeari buruzko ikuspegi itxiegiak, eta ikasitako babesgabetasuna.

Laburbilduz, komunitateak indartzeko hiru gako aipatzen ditu: parte-hartzea, konpromisoa eta lidergoa.

Esan izan da hizkuntzaren normalizazio prozesuak hiztun komunitatea behar duela erdigunean. Prozesua kolektiboa dela... prozesu komunitarioa. Hitz potoloa da. Errazago da esatea egitea baino. Liburuak ez du errezetarik ematen, baina bai gako batzuk. 

Ikastetxean, enpresan, auzoan... euskara plana abiatzen dugunean, komunitatea ezagutzea komeni zaigu: komunitate horretako liderrak nor diren jakitea, territorioa mapeatzea (elkarteak, taldeak, pertsonak...), harreman-sareak irudikatzea, aldekotasunak eta kontrakotasunak identifikatzea, hasieratik parte hartzea eta konpromisoa erraztea... Komunitatea indartzea da egitasmoa sostenible izateko biderik ziurrena.

2014/09/18

Buruko mapak...

Diotenez, uda garaia egoki-egokia da gure buruko mapak astintzeko eta zabaltzeko. Buruko mapak munduari buruz ditugun pertzepzioak dira; baita pertzepzio horiek baldintzatzen dituzten sinismenak, balioak eta (aurre)iritziak ere.

Autolaguntza liburuetan (merkeetan eta ez hain merkeetan) asko hitz egin izan da horretaz. Oporretan gure burua zabaltzeko aholkua ematen dute: leku berriak ezagutu, normalean irakurriko ez genituzkeen gauzak irakurri, urtean zehar entzuten ez dugun musika entzun, jende berriarekin egon, edo aspaldian ikusi ez dugun lagun harekin...

Ez zait aholku txarra iruditzen.

Udako entzunaldiak eta udako irakurraldiak dibertsifikatzeari begira, nik neuk bi "mugarri" izan ditut: Euskadi Irratiko Bihotzeko Fonoteka saioa, eta Berria egunkariko Udako Gaiak atala. Zerbait aipatzekotan, bigarren hori aipatuko nuke nik: portatu egin dira, bete-betean asmatu dute aurten. Testu sorta izugarri polita osatu dute.

Horrekin batera, berrikuntza txiki bat aurkitu dut aurten Interneten: READLIST zerbitzua. Orri sorta bat hartu eta epub formatuan jasotzeko aukera ematen du, liburu elektronikoan lasai-lasai irakurtzeko. Niretzat deskubrimendu handia izan da.

Hau da emaitza:
Iaz Kindle horietako bat oparitu zidaten urtebetetzerako. Etekina atera beharko zaio, ezta?


2014/09/10

Euskal kulturgintzaren transmisioaz, herrigintzaz eta euskaldunon nazio kulturalaz


2012. urtean Soziolinguistika Klusterrak, Sorguneak ikertegiarekin elkarlanean, V. Euskal Soziolinguistika Jardunaldia antolatu zuen, Kulturgintza euskararen garabidean izenburuarekin. Gerora BAT aldizkariak ale monografikoa argitaratu zuen izen berarekin. Bata zein bestea, nire ustez, mugarri txiki bat izan dira gutako askorentzat.

Hizkuntza politikaren zeharlerrotasuna aldarrikatu izan dugu sarri, eta kexatu izan gara hizkuntza normalizazioa estu-estu kultura departamentuei lotuta aurkeztu nahi izan digutenean. Lanbidearen berezkotasuna aldarrikatu izan dugu: hizkuntza normalizatzaileak gara, ez kultur teknikariak, ezta animatzaile soziokulturalak ere (nahiz eta sarri funtzio horiek ere bete behar). Jardunaldia, alde horretatik, toke bat ematea izan zen:. "Aizue, bai... arrazoi duzue, baina kasu! Kulturaren dimentsioa ere ezin duzue zuen lanetik besterik gabe baztertu". Euskara planen dimentsio kulturala landu beharra dago, eta kultura planen dimentsio linguistikoa.

Geroztik gure burua jazten saiatu gara. Tarteka, EKT aditu-tituluaren ikasketetako materialetara jo izan dugu, eta sarri kontu interesgarriak aurkitu ditugu.

Uda aurretik V. edizioaren berri egunkarien orrialde nagusietan jaso genuen, Joseba Sarrionandiaren bi hitzaldi iragarri ondoren. Antza denez, hitzaldiak ezin izango dira aurrez aurre eman, baina ikastaroaren egitaraua zirraragarria da berdin-berdin. Ikusteko parada izan al duzue? Ohi moduan, euskal kulturaren izen ospetsu askok hartuko du parte; baina bereziki deigarria egin zait (baita erakargarria ere) "euskaldunon nazio kulturalaren aurrerabideaz" gogoeta berezia egiteko adierazi duten asmoa: ikuspegi diakronikoa, kanpoko eta barruko begirada, pentsalarien eta politikarien gogoetak, eta... "herri-psikologia osasuntsu batera joateko irakaspenak".  Kontxo... ez da erronka makala!

Behin irakurri nuen, herri kulturaz ari garelarik, kontzeptuari bi esanahi emateko joera dugula: (a) herria protagonista duen kultura, eta (b) herri gisa gure burua garatzeko bidea ematen duen kultura. Horretaz ari gara, ezta?

Euskal Kulturgintzaren Transmisioa aditu tituluaren aurtengo edizioaren egitaraua hemen duzue oso-osorik (pdf, 2Mb).  On egin!

2014/08/19

Euskalgintza, herrigintza eta harrigintza

Gazi-goxoak dira Joseba Azkarragak Etxagibelek post-hazkundeari buruz idatzi izan dituen testuak. Jakin aldizkarian argitaratu berri duen artikulua ere halakoa egin zait: 'Harrigintza' berria. Apunteak hazkunde-osteko euskal herrigintzaz. Iruditzen zait marrazten duen eszenarioa egiatik asko duela; badakit bere asmoa ez dela planteamendu ezkor eta etsigarria zabaltzea... dena den, batzuetan, beste alde batera begiratzeko eta trikuarena egiteko gogoa ematen du.

Garai likidoetan bizi omen gara. Lehen solidoa zen guztia urtu egin da, baita gure arteko harremanak ere. Paradoxikoa da, komunitateak inoiz baino beharrezkoagoak izango baitira, datozkigun erronkei aurre egin nahi badiegu. Urtutakoa harri bihurtu beharko da berriro ere. Horri deitzen dio "harrigintza berria". Erronka handiak ditugu; erantzun kolektiboak behar dira; ikuspegi komunitario batetik egin behar zaie aurre.

Ildo bereko beste testu bat irakurri nuen orain dela hilabete batzuk: Eco-localismos y resilencia comunitaria frente a la crisis civilizatoria. Han trantsizio mugimenduaren azkerketa egiten zuen, eta bost gako azpimarratu:
  1. Komunitatea indartzen du: komunitateak ahalmentzea (enpoderatzea), autogestio-gaitasuna handitzea, parte-hartza indartzea, konpromisoa suspertzea... 
  2. Ekintza lehenesten du. Ezin gara zain egon, gobernuek zer egingo duten. Guk geuk egin behar dugu; banaka ez, elkarrekin. 
  3. Mugimendu autokritikoa da, baina ikuspegi eta jarrera positiboa eta erakargarria lantzen du. Garrantzitsuagoa da nahi dugun mundua eraikitzea, nahi ez duguna deuseztea baino. 
  4. Subjetibitate berria sortzea. Gure barneko trantzisioa ere garrantzitsua da. Eraldaketa sozialaren dimentsio psikologikoa ere zaindu behar da.
  5. Ekintza gidatuko duen metodologia eskaintzen du. Aurreko esperientzietan zer funtzionatu duen jaso, eta ideia horiekin ibilbide-orri bat proposatzen du, era irekian. 
Hortaz, horiek dira harrigintza berriaren gakoak. Oraindik ere bide luzea dugu, baina irudipena dut euskararen mugimenduan ez gabiltzala oso bide txarrean.

2014/08/07

Begirada bat ikerketa kritikoari

Bat Soziolinguistika Aldizkariaren 87/88 zenbakiak azken urteotako begirada egiten dio Euskal Soziolinguistikaren Ikerketari. Aldizkaria aurkezteko, Soziolinguistika Jardunaldiak baliatu zituzten, eta gaiari buruzko mahai ingurua antolatu: Patxi Baztarrika, Patxi Juaristi, Itziar Idiazabal, Iñaki Dorronsoro eta Iñaki Martinez de Luna [http://vimeo.com/91311806]. Gauza interesgarri asko esan ziren bertan, baina bereziki gustatu zitzaidan Patxi Juaristik egin zuen laburpena: ikerketetan askotariko gaiak ikusten dira, askotariko erakundeak, jatorri akademiko ezberdinak... Oro har ikuspegi aberatsa ikusten du, nahiz eta agian ikerketa aplikatua teorikoaren gainetik gehiegi nagusitu, eta nahiz eta nazioarteko ikerketarekin lotura txikiegia ikusten duen.

Patxi Juaristik lehenago ere gaia landu izan du. 2010eko HAUSNARTU sarietan lan interesgarri bat aurkeztu zuen: Euskal Soziolinguistika Aplikatua: bilakaera metodologikoa eta teknikoa (pdf)Ondorioen atala argi-argia iruditu zitzaidan... Patxi Juaristiren esanetan, euskal soziolinguitikak hiru paradigma metodologikoak landu ditu (positibista, hermeneutikoa eta kritikoa), nahiz eta lehen biak (eta batez ere lehena) nagusitu diren.

Hitz gutxitan esanda (barkatu sinplifikazioa): (a) Paradigma positibistak arrazoiak jakitearekin zerikusia du, kausa-ondorio harremanak esploratzea da, maiz metodo kuantitatiboen bidez; (b) Paradigma hermeneutikoa fenomeno baten atzean zer dagoen ulertzea da, eta metodo kualitatiboak ditu gustukoak; (c) Paradigma kritikoak eraldaketa bilatzen du, eta horretarako sarritan metodo partehartzaileak erabiltzen ditu.

Iruditzen zait agerian daudenak baina gauza gehiago dagoela paradigma kritikoaren ildokoak. Gehiegi sistematizatu gabe egin dira; ez dira behar bezala dokumentatu, ez dira argitaratu, ez dira jardunaldietan aurkeztu... Gehiago behar dira? Bai. Lan egiteko moduak sistematizatu behar dira? Esperientzia horiek jasotzeko ahaleginak egin? Jakina.

Badugu zer ikasi!

Duela urte batzuk, Madril aldean, ikerketa militanteari buruzko ikastaro bat antolatu zuten Verdades Nómadas izenburuarekin. Hiru ideiarekin geratu naiz:
  • Ikerketa militantea militatzeko modu bat ere bada: sen kritikoa suspertzea, etengabeko gogoeta bultzatzea, subjetibitate berriak sortzea, elkarrekin pentsatzea, ideiak partekatzea.... arriskatzea.
  • Jakintza sortzea ez da nahikoa, jakintza erabilgarria sortu behar da. Zein jakintza da erabilgarria eta zein alferrikakoa? Ikerketa militantearen ikuspegitik, jakintza erabilgarria da eraldaketarako ahalmena ematen duena; zer mugitzen ari den identifikatu, eta hori indartzeko bideak proposatzen dituena.
  • Taldearen barrutik ikertu behar da, eta ez kanpotik; ikergaia elkarrekin definitu behar da: zer ikusten dugun, zer sentitzen dugun, nolako dilemak sortzen zaizkigun... eta hortik abiatuta jakintza erabilgarria zein den erabaki. Ikerketa militantea prozesu kolektiboa da beti.

Duela hilabete batzuk Orlando Fals Borda soziologoaren lan batzuk irakurtzeko parada izan nuen, eta hasiera batean urrun samar egin bazitzaizkidan ere, amaierarako gustua hartu nien. Esan izan da ikuspegi eurozentrista dugula, eta gure ingurutik harago sortzen diren ikuspegiak eta esperientziak gutxiesteko joera oso-oso agerian dugula. Fals Bordak hegoaldeko begirada eman dio paradigma kritikoari. Haren lanari buruzko hitzaldi baten esteka utzi nahi dizuet, sarrera hau amaitzeko: hemen. On egin!

2014/07/28

Hizkuntzaren sustapena egiten duten entitateak




Ezagutzen al duzue "Cens d'entitas de foment de la llengua catalana" proiektua? Katalanaren sustapena egiten duten entitateen erregistro publikoa da, antza. Horri buruzko albiste bat irakurri dut, duela gutxi:
"Enguany 142 associacions i fundacions formen part del Cens d’entitats de foment de la llengua catalana /.../ 82 pertanyen a l’àmbit cultural, 17 a foment de la llengua, 11 a integració social, 7 a joves i lleure, 11 a organitzacions empresarials i sindicals, a més de l’àmbit de l’esport, la formació, els col·legis professionals i les noves tecnologies"
Hortaz, erregistroan 142 elkarte eta fundazio dago izena emanda. Ez dira soilik zuzen-zuzenean katalanaren langintzaren baitako entitateak (gure euskalgintzaren parekoak). Bestelakoak ere ageri dira: kultura arlokoak, gizartegintzakoak, hezkuntzakoak, enpresa mundukoak... askotarikoak. Egitasmo interesgarria da. Web orrian www.gencat.cat/llengua/cens proiektuari buruzko azalpen ugari ageri dira, baita bideo dibulgatiboa ere:


Eta gurean? Zein dira euskararen sustapena egiten duten entitateak? Zenbat dira? Non daude? Euskalgintza nola definitu?

Urretxun horretaz aritu ziren. Euskalgintza artikulatu nahian, euskalgintza bera definitzera behartuta ikusi zuten beren burua: "Maila kontzeptualean, euskalgintzaren partaidetzat jotzen dira beren erakundeaz gain, gizartean euskararen normalizazioan eragiteko asmoa duten erakundeak".

Mikel Zalbidek horri buruzko gogoeta egin zuen orain dela urte batzuk. Horretarako bi elementu erabili zituen: (a) euskalgintzaren aldeko asmoak eta (b) euskalgintzaren aldeko emaitzak. Hortaz, lau aukera zerrendatu zituen:
  • A Euskalgintzaren aldeko asmorik bai, eta aldeko emaitzarik ere bai
  • B Euskalgintzaren aldeko asmorik bai, baina aldeko emaitzarik ez
  • C Euskalgintzaren aldeko asmorik ez, baina aldeko emaitzarik bai
  • D Euskalgintzaren aldeko asmorik ez, eta aldeko emaitzarik ere ez
Lehen hirurei euskalgintzaren baitakoak zirela iritzi zien, baina halako bereizketa "txiki" bat egin zuen:
  • Berariazko euskalgintza dira lehen biak, euskararen sustapena berariaz bilatzen baitute.
  • Bide batezko euskalgintza da hirugarrena
Gogoeta Euskaltzaindiaren Euskara aldizkarian argitaratu zen, 2007. urtean, artikulu luzeago baten sarrera gisa: Iparraldeko Euskalgintza, XIX. mendearen bigarren erdian: Zaldubi eta bere garaia. (pdf).

2014/07/17

Hurbileko garapen eremua

Lev Semyonovich Vigotsky aditua zen garapenaren psikologian. Sobietar Batasunean hil zen 1934. urtean, baina bere lana ez zen mendebaldean ezagutu 60.en hamarkadara arte. Vigotsky-ren ustez ikastea prozesu soziokulturala da, interakzio sozialean oinarritua, sozializazioa helburu duena. Konstruktibismo sozialaren aitzindaria dela esan izan da.

Badakit gehiegi sinplifikatzea dela. Barkatuko didazue, ezta?

Vigotsky-k hurbileko garapen eremuaren teoria sortu zuen, interkazionismo sozialean oinarritua. Labur-labur esanik :
Garapen erreala da ikaslea, bera bakarrik, laguntzarik gabe, egiteko gai dena. Garapen potentziala, berriz, oraingoz eskuratu ez duen garapena da, oraingoz bera bakarrik egiteko gai ez dena, baina laguntzarekin lortu dezakeena. Hurbileko garapen eremua, hortaz, garapen errealaren eta potentzialaren arteko distantzia da. 
Beste era batera esanda, "i" baldin bada pertsonak bere kabuz aparteko ahaleginik gabe egin dezakeena, ekintza pedagogikoak ikasleari "i + 1" eskatu behar dio, eta jauzi hori gainditzeko baliabideak eman (andamiajea). Gutxiago eskatzeak ez du zentzurik, ikaskuntzarako baliorik ez duelako; askoz gehiago eskatzea ere alferrikakoa da, horrek garapen eremutik kanpo eramango gaituelako.

Eta horrek guztiak zerikusirik al du hizkuntza normalizazioarekin? Bai, ezta? Esan izan da normalizazio prozesua gauzak beste modu batean egiten ikasteko prozesua dela: ikasketa-prozesu bat, azken batean.

Beste ideia bat hurbileko garapen eremuari loturik: Txepetxek, aspalditxo, tipo linguistikoak definitu zituen: A, [B], B, A[B], AB, BA... jatorrizko euskalduna, euskaldunberria, euskaldun kulturizatua, euskaldunberri natibizatua... Akordatzen?

Gerora, normalizazioari begira, tipo linguistikoen optimizazioa aldarrikatu zuen, Hiztunek beren gaitasuna hobetzea da kontua, eta horretarako hiztun tipo bakoitzak gertuko tipologian bilatu behar du bere erreferentea.

Julen Arexolaleibari entzuna diot galdera: zonalde erdaldundu batean, euskara eskolan ikasi duen (ikasten ari den) neska-mutikoarentzat zein da, euskararen ikuspegitik, erreferentzia positibo gertukoena? Zeinek lagundu ahal dio gehien? Agian, ikastetxean bertan bere antzeko egoera batean euskara(z) ikasi eta euskara berea egin duen gaztetxoa. Aisialdirako hezitzaileak bilatzen ditugunean, agian, horrelakoak hobetsi behar ditugu.


2014/07/01

Don`t call me vasco

Bat




Orain dela aste batzuk abestia irratian entzun, eta aek-k duela urte askotxo egin zuen kanpaina bat gogoratu nuen:

SER VASCO/A NO ES SUFICIENTE
IZAN EUSKALDUN!
EL EUSKERA ES LA DIFERENCIA

Egia da garai hartan euskararen inguruko publizitate gutxixego egiten zela. Esango nuke euskaltegien matrikulazio kanpainak horregatik zirela esanguratsuak: nonbait, euskararen inguruko diskurtsoaren parte handi bat kanpaina horien bidez definitzen zen urtez urte. Agian gehiegi esatea da, baina nik halako oroitzapena dut.

Kontua da kanpaina horrek haustura txiki bat eragin zuela, ordura artekoekin alderatuta. Ordura arteko matrikulazio  kanpainak koloretsuak ziren, bizi-biziak, atseginak, "amableak". Kanpaina horrek hainbat kontzientzia astindu nahi zuen, eta mezua identitatearen ideiaren inguruan oinarritu zuen. Mezuak bazuen halako "deserosotasun" puntu bat, baina ondo funtzionatu zuen.



Bi


Kathryn A. Woolard antropologoak defendatzen du hizkuntza baten zilegitasuna bi ideia nagusiren baitan aldarrikatu ohi dela; bi ideologia linguistikoren baitan, alegia: egiazkotasunaren ideologia eta anonimatuarena. Hau da, hizkuntza gurea delako defendatzen dugu (gure identitatearen adierazpidea) edo denona delako (unibertsala, ez inongoa). Hizkuntza propioaren eta hizkuntza komunaren arteko tirabira da, azken batean.

Hizkuntza minorizatuek egiazkotasunaren ideologian oinarritu ohi dute beren estrategia. Hizkuntza hegemonikoek anonimatuan.

Woolard-ek Kataluniako egoera aztertu du bereziki. Han ere nabaritu du gazteen artean hizkuntzarekiko atxikimendua aldatu egin dela. Hizkuntzarekiko kezka bestelakoa da, antza; eta garai bateko "dolor de llengua" liburua aipatu du. Batzuentzat axolagabekeria da arazoa. Kontua da gazteek hizkuntza ez dutela ikusten gatazka edo arazo moduan: katalana dakite, eta hitz egiten dute; gaztelania ere badakite eta nahieran erabiltzen dute.

Woolard-en ustez, hori guztia trantsito baten ondorioa da: egiazkotasunetik anonimatura. Halako trantsito bat beharrezkoa omen da, maila batetik aurrera hizkuntzaren hedapenari eutsi nahi izanez gero.

Hiru


Dena den, Woolard-ek dio, bi ideologia horietatik, ez batak ez besteak ez diola katalanaren beharrei  egoki erantzuten. Hirugarren bide baten beharra aldarrikatzen du. Aukerak ere ikusten ditu: aniztasunaren ideian oinarritzea, diferentzian, hizkuntzaren aldakortasunean, heteroglosian, hizkuntzarekiko jolasean, errepertorio linguistikoak aldarrikatzea...

Oharra. Woolard-en ideiak artikulu honetatik atera ditut gehienak: Les ideologies lingüístiques: una visió general d'un camp des de l'antropologia lingüística. Revista de Llengua i Dret, núm. 49, 2008

2014/06/17

Sareak eta Komunitateak


Aurreko hilabetean hiru sarrera argitaratu nituen, elkarrekin oso lotuak:

Ohartu naiz laugarren bat falta dela: sareei eta komunitateei buruzko gogoetatxo bat, hain zuzen. Gorka Julioren ideiak eta proposamenak dira abiapuntu.

Interesgarria egiten zait bere planteamendua: sare sozialei buruz eta komunitate birtualei buruz hitz egitean, mundu birtualaren eta mundu errealaren arteko parekotasunak azpimarratzen ditu, eta batean gertatzen diren fenomenoak bestera transferitzen saiatu.

Euskara planen ekarpen nagusietako bat da eragileak (eragin dezaketen pertsonak eta taldeak) aktibatzea eta horien arteko sinergiak sortzea (saretzea). Nik behinik behin hala uste dut.

Saretu hitzak, dena den, bi esanahi dituela iruditzen zait:
  • Elementu isolatuen arteko loturak eraikitzea. Gure artean, gaur egun, horrela erabiltzen dugu sarri. 
  • Trinkotasuna galdu... Eguraldiaren iragarpenetan, esate baterako, halaxe erabiltzen da: "Ostiralean ere euria egingo du, arratsaldean batez ere, baina tarteka zerua saretu egingo da eta eguraldiak itxura hobea hartuko du". 

Sarean loturak arinak dira; komunitateetan trinkoak. Komunitate bateko kide izateak identitatean ere eragiten du, kideek zerbait partekatzen dute: helburu bat, praktika bat... edo --agian-- gai batekiko interesa besterik ez. Horrek, dena den, konpromisoa eragiten du: elkarrekin eta komunitatearekin.

Gorka Juliok --ondo interpretatu badut-- hiru geruza proposatzen ditu: komunitateak, meta-komunitateak eta sareak.

Ezer ez dagoen lekuan egokia eta beharrezkoa da sareak sortzea. Sareak dauden lekuan, komunitateak sortu daitezke. Komunitateak dauden lekuan, komunitateak eta taldeak dira saretu behar direnak, meta-komunitateak osatzeko.

Merezi du horretan sakontzea... eta ez naiz (soilik) teknologiaz hitz egiten ari, eragileen artikulazioaz baizik.

2014/06/06

Euskararen "ofizioak"

Joan den astean aurtengo Udaltop Soziolinguistika Jardunaldiaren bideoak ikusten aritu naiz. Gauza interesgarri askotxo ikusi dut; Nekane Goikoetxearen hitzaldia, esate baterako: Euskara teknikariaren rolaz: ezagutzari ekarpena praktikatik. Bi ideiarekin geratu naiz:

  • Euskara Teknikariaren profesioa berria dela dio, "kontsakratu" gabekoa. Oraindik ere arian-arian sortzen ari garen profesioa, alegia.
  • Profesionalizazioan sakontzeko, praktika gogoetatsua proposatzen du.

Orain dela hainbat urte, euskaltegien berrikuntza kurrikularrari buruzko mahai-inguru batean parte hartzea egokitu zitzaidan. Eztabaida polita izan zen. Euskalduntze mugimenduaren indarraz aritu ginen. Irakasleak ondo baloratuak zirela defendatu genuen, jende inplikatua zela, eta orohar oso ondo ikusiak.

Ideia horrek, ordea, bazuen ifrentzua. Batzuen ustez, euskara irakaslea "azpi-ofizio" baten modukoa zen: jende sinpatikoa, dinamikoa, atsegina... bai; profesional peto-petoak ez. Irudipena zegoen euskara irakaslea -jende askorentzat- tarte baterako jarduna besterik ez zela: ikasi bitartean, edo beste zerbait aurkitu bitartean.

Orain bezala, orduan ere praktika gogoetatsua proposatzen zen: irakaslea ikerlari bihurtu, ikasgelan bertan ikerkuntza bultzatu, nork bere praktikaren gainean ikertu eta ikasi, irakasleen diarioak erabili, behaketa... Dinamika interesgarria sortu zen, emaitza handi-handirik ez.

Hitzaldia ikustearekin batera, Olga Esteve irakasle kataluniarraren izena etorri zait gogora. Euskaltegietako irakasleentzat praktika gogoetatsuaren inguruko hainbat ikastaro eman zuen. Beranduago, 2010ean, berriro ere Euskal Herrian egon da, Ulibarri programaren baitan antolatzen den Eskola Hiztun Bila jardunaldietan. Orain dela hilabete gutxi, artikulu bat argitaratu du Eusko Ikaskuntzaren Ikastaria aldizkarian: Entre la práctica y la teoría. Comprender para actuar (pdf). Merezi du irakurtzea.

Gustatu zait Nekane Goikoetxearen hitzaldia. Déjà vu baten modukoa izan da. 

2014/05/30

Praktika kolektiboen ekologia (eta 2/2)

Lan mahaiak, euskara batzordeak, erabilera taldeak, aholku kontseiluak, jarraipen batzordeak... non daude, bildurik ez daudenean?

Alferrik dira talde dinamikari buruzko mintegiak, talde-lanari buruzko liburuak, bilera erangikorrei buruzko ikastaroak... hor ez dago erantzunik.

Micropoliticas de los grupos. Para una ecología de la practicas colectivas liburua irakurri dut duela gutxi. Hor ere erantzunik ez, baina pista bat edo beste bai.

Liburua atal laburrez osatuta dago, hurrenkera alfabetikoan: atal bat, ideia edo kontzeptu bat. Irakurketa ez lineala bultzatzen du: nonahitik noranahi. Halere, egileek bi ibilbide proposatzen dute: kontzeptu-hurrenkera bat kolektibo osatu berriei begiratzeko, eta beste bat krisian dauden kolektiboi begiratzeko.

Ideia interesgarririk? Baietz esango nuke. Lau adibide:

  • Gertakariak. Pasarte esanguratsuak dira kolektiboaren ibilbidean. Ibilbide bera bitan zatitzen dute: lehen eta gero. Bere garaian konturatu ere ez ginen konturatu. Orain, atzera begira, harrigarri egiten zaigu ohartu ez izana: seinaleak hor zeuden. Nola ez ginen ohartu? Komeni da seinalei adi egotea. 
  • Memoria. Ezin da talderik egon, memoriarik gabe. Lehengo tribuetan bezala, kolektiboetan taldearen memoria zaintzen duenik behar da. Bilkuretan, erabakiak eta testuinguruak gogoratuko dizkigu: halako egoera batean, zein erabaki hartu genuen, eta zergatik. Rol garrantzitsua da.  
  • Zaintza. Taldeak bere burua zaindu behar du. Taldeak gaitasun praktikoak behar ditu, baina bestelako jakintzak eta esperientziak ere bai, ez bere jarduna hobeto egiteko, baizik eta bere burua elikatzeko eta eraldatzeko. Alderdi praktikoaekin batera, komeni da taldearen "alderdi espirituala" ere lantzea.
  • Erabakiak. Bozketa ala kontsentsua?  Erabakia bozketa bidez hartuz gero, zein da ados egon ez direnen alternatiba? Gehiengoa onartu eta kitto? Kontu hori zaintzea gomendatzen dute.Kontsentsuak ere badu koska bat. Kontsentua ez da adostasuna, ez da bat etortzea, baizik eta inplikazioa. Prozesu konplexua da: arazoren nondik norakoak asmatzea eta aukera aniztasuna irekita uztea.  Inork kontrakorik ez esatea ez da kontsentsua. Erdarazko esaerak dioenaren kontra: el que calla… no otorga

Begirada mikropolitikoak gogorarazten digu kolektibora ez garela esku hutsik gerturatzen. Bizipenak, desioak, nahiak, iragana, kultura... horiek guztiak gure fantasmak dira, eta ekosistema horren parte bihurtzen ditugu.  

Ideia berri-berriak ez; errezetarik ere ez; zertan pentsatu, bai. Azken batean, esaldi ezagun hura parafraseatuz: «Hainbat jarraibide dago, praktika kolektibo egokiak eta sanoak eraikitzeko. Zoritxarrez, inork ez daki zein diren»

Liburua saretik jaitsi daiteke: http://www.traficantes.net/libros/micropoliticas-de-los-grupos

2014/05/21

Lau apunte, lidergoei buruz

Eralan proiektuari buruz, eta Elkarrekin Berritzen jardunaldien ildotik, ideia batzuk ekarri nahi izan ditut hona. Lau apunte besterik ez dira:

Lidergo eraldatzailea

Antolakunde baten organigrama piramide baten moduan irudikatu ohi dugu: goiko erpinean zuzendaria, eta hortik behera gainontzeko guztiak. Boterean oinarritutako lidergoaren irudia da.

Eralan proiektuaren hitzaldi batean entzun nuen ideia horretatik abiatzea komeni dela: piramidea buruz behera jarri behar dela, eta erakundeko kide guztiei erabakiak hartzeko ahalmena eman (baita horretarako aukera estrukturalak sortu ere). Liderra piramidearen behealdean dago, horri guztiari eusten. Zerbitzuan oinarritutako lidergoa da. Ideia hori buruan itsatsia geratu zitzaidan.

Lacandonatik

Zapatismoa, alde askotatik, mugimendu atipikoa da. Kultura indigenen jakintzatik eta filosofiatik edan du, eta komunitate indigenen zerbitzura aritzeko borondatea erakutsi. Komunitate zapatistetan agintariek "obedituz agindu" behar dutela esan ohi da. Horretaz ari gara, ezta?

Lidergo elkarbanatua

Badakit ez dela horrela, baina... Lidergo eraldatzailea entzuten dudanean pertsonak irudikatzen ditut; lidergo partekatua entzuten dudanean, lantaldeak eta ekipoak.

Hacker etikatik lidergo elkarbanatuaren ideia proposatu digute. Lidergo elkarbanatua entzuten dudanean... sareak eta komunitateak irudikatzen ditut. Komeni da ideia horretan sakontzea.

Ahaluztea edo "desenpoderamendua"

Ahaluztearen kontzeptua hilabete hauetan entzun dut lehen aldiz (hemen, adibidez). Atzean dagoen ideia oso ezaguna egiten zait. Ahaluztea botereari edo "lidergoari(?)" uko egitea da, eraikuntza kolektiboa ahalbidetzeko. Irudipena dut proiektu askoren porrota hortik etorri ohi dela: lidergo-gatazkengatik edo lidergoari buruzko ideia okerrengatik.

2014/05/10

Hizkuntza Normalizazioa prozesu kolektiboa izatea... (1/2)



BAT

Robert Cooper-ek Language Planning and Social Change liburuan defendatu duenez, planifikazio linguistikoa planifikazio soziala da: gizartearen eraldaketa bilatzen duen esku-hartze mota bat, alegia. Helburua eta jomuga ez da hizkuntza, gizartea bera baizik. Hori horrela, nekez egon daiteke hizkuntza planifikazioaren teoria sendorik, aldaketa sozialaren teoriarik ez dagoen bitartean.

Eraldaketa sozialean prozesuak kolektiboak dira. Eraldaketa bera prozesu gisa pentsatu behar da, prozesu kolektibo gisa.

BI

Planifikazioak emaitzak bilatzen ditu. Emaitza tangibleak: hasierako egoeraren hobekuntzak. Ez tangibleak ere bai, zergatik ez?

Pertsonek eta kolektiboek, elkarrekin harremanetan, konfiantzazko harremanak sortzen dituzte (edo ez); ekintzarako "aliantzak" eraiki (edo ez); beren eragiteko ahalmena handitu (edo ez)... Prozesu horri agentziamendua deitu izan zaio: agenciamiento, agencement. Hitz potoloa da, baina gustatu zait.

HIRU

Lan mahaiak osatzen ditugu, euskara batzordeak, erabilera taldeak... Jakin badakigu garrantzitsuak direla, baina inoiz gutxitan teorizatu dugu horien inguruan. Eta badakizue... ez dago teoria on bat baino gauza praktikoagorik.

Ebaluazioan ere zer egin dugun eta zer lortu dugun atzeman nahi dugu. Prozesu kolektiboez ari garela, ordea, bada galdera egokiagorik: zer ari gara eraikitzen?

LAU

Belen Gopegik, El padre de Blancanieves eleberrian, taldeei eta kolektiboei buruz egiten du gogoeta. Horretarako, ahotsa ematen dio balizko "ente kolektibo" bati:
/.../ Pongamos el caso de un colectivo político, o sindical: ¿dónde está cuando no está en su sexto congreso o en su resolución número quince o en la reunión del jueves por la tarde de la pequeña agrupación? ¿En sus locales, si es que los tiene, en sus estatutos, en sus militantes? Sí y no; pero, sobre todo, no. Cada una de esas cosas es cada una de esas cosas, no es el colectivo. El colectivo se ha desmaterializado y está sólo en la promesa de volverse a materializar. Esto es algo que puede que ocurra o puede que no...
Horixe, bada, galdera: lan mahaiak, euskara batzordeak, erabilera taldeak, aholku kontseiluak, jarraipen batzordeak... non daude, bildurik ez daudenean?

2014/04/30

Maximin... zer da hori?

John Rawls Estatu Batuetako filosofo liberal bat da, XX. mendean filosofia politikoaren arloan oso ezaguna. Beste hainbat konturen artean, Justiziaren Teoria landu zuen.

Testuinguru horretan MAXIMIN izeneko araua edo printzipioa proposatu zuen, alternatibak hierarkizatzeko arau gisa. Hortaz, bi alternatibaren arteko erabakia hartu behar denean, egoera desfaboretuan dagoen pertsonaren egoerari begiratu behar zaio, eta alternatiba bakoitzak nola eragiten dion aztertu; pertsona horri onura gehien egiten dion aukera hobetsi behar da beti. Maximin «maximum minimorum» espresioaren laburdura da: minimoak maximizatu, alegia.

2012an, Carballon, hizkuntza dinamizazioari buruzko udako ikastaroetan, justizia soziala eta dinamizazio linguistikoa hizpide izan zuten. Hizkuntza normalkuntza, beraz, justizia kontua ere bada. Ezberdinen artean artean dauden aldeak txikitzea da justizia. John Rawls pentsalariaren arabera, hiztun talde minorizatuei bermatu behar zaizkien minimoei begiratu behar zaie, eta minimo horiek ahalik eta handienak izango direla ahalegindu. Hortaz, printzipio horren arabera, erabaki bat hartzen dugunean, erabaki horrek hizkuntza minorizatuan nola eragiten duen aztertu behar da (inpaktu soziolinguistikoa) eta horren arabera jokatu.

Sarrera hau idazten ari nintzela, ikuspegi ekologikoa ere burura etorri zait behin eta berriro. Eta zuei?

2014/04/26

Politikariak, teknikariak, herritarrak...

Apunte zaharrak garbitzen ari nintzela, Oscar Rebolloren testu baten aipua aurkitu dut. Oscar Rebollo irakaslea da Bartzelonako Unibertsitate Autonomoan. Bai administraziotik eta bait unibertsitatetik, herritarren parte hartzea eta garapen komunitarioa landu ditu.

Hau da aipua:
Parte hartze prozesuetan; politikariak, teknikariak eta herritarrak elkartzen direnean, batzuetan badirudi nork bere papera "disimulatu" egin nahi izaten duela. Beno, agian disimulatu ez; agian paperak nahastu egiten dituzte. Agintariek herritar soilak direla sinestarazi nahi digute. Herritar batzuek, ordea, agintea haiei dagokiela uste dute, alkatea haiek direla, alegia. Alkate eta zinegotzi batzuek uste dute haiek teknikariak direla [eta ez nolanahikoak, haiek baitira teknikaririk onenak] eta haiei dagokiela erabaki teknikoak hartzea. Teknikari batzuk, azkenik, galduta ibiltzen dira: batzuetan "bat gehiago" izan nahi dute, herritar soilak; beste batzuetan politikarien papera jokatu nahi dute; gutxitan betetzen dute teknikarien papera. 
Horiek horrela, oso prozesu desordenatuak sortzen dira: ez dakitenari buruz hitz egiten dute batzuek; eta ez dagokiena erabaki nahi dute besteek.
Testu probokatiboa da; ziur aski helburu horrekin idatzita. Baliteke egiatik asko izatea; hori ez dut ukatuko. Dena den, nik neuk gero eta zalantza gehiago dauzkat. Zuek garbi ikusten al duzue zer den "erabaki politikoa" eta zer "erabaki teknikoa"? Iruditzen zait sarritan mugak ez direla erabat argiak.

Itzulpen libre samarra egin dut. Testu osoa interneten ere badago.
Hemen: http://habitat.aq.upm.es/boletin/n24/aoreb.html

2014/04/22

Orhiko xoriak Orhin laket...

Larraineko herritik abiatuta, San Joseperen ermitatik eta Erroimendi mendatetik, laupabost orduko ibilbidea da Orhiko gailurrera. Erroimendin errepidea zeharkatu behar da, eta maldan gora abiatu, usotarako ehiza postuen lerroari segika.

Postuak ondo zainduak egon dira urteetan. Izan ere, uso pasea iritsi aurretik -iraila aldean- beharrezkoa izaten zen ehiza postuak txukuntzea; gero, enkantea egiteko.

Uso paseak hilabete eta erdi irauten zuen, urritik azarora. Saldo txiki samarrak izaten ziren, sarri 100 uso baino gutxiagokoak. Hego haizearekin usoak desbideratzen ziren, pasaleku errezagoen bila. Ipar ekialdeko haizeak, ordea, erraztu egiten zuen usoek altura hartzea eta Orhi zeharkatzea. Halakoetan ehiztariak han ziren, zain.

Larrainen diotenaren arabera, gauzak aldatzen ari dira.

Ez dakite, ez nola eta ez zergatik; baina usoek ohiturak aldatu dituzte. Egun kostaldeko bidea aukeratzen omen dute. Urruñatik gertu dagoen Immarenbordatik, esate baterako, miloitik gora uso igaro ziren iaz. Pentsa zitekeen ehiztariengandik ihesi ari direla. Eta... ez da hori aldaketa bakarra! Diotenez, saldo handixeagoak ikusten dira, 500 uso inguru; eta laburtu egin da pasearen denbora, egun ez baitu 4 edo 5 egun baino gehiago irauten.

Ehiztariak ez ditut inoiz begikoak izan, baina... halako tristura moduko bat ematen du uso postuak erdi utzirik ikusteak.

2014/04/13

Kapartu nahi ez duten erle amestiak...

Aspaldi samar Fauna Txiki Bat Bertso Berritan diska argitaratu zuten Jon eta Aitor Sarasua anaiek. Bertso musikatuak dira, 1995eko Durangoko Azokarako prestatuak, eta bertan kantatuak. Bertso sorta bakoitzak animalia bat zuen ardatz; animaliak aitzakia ziren gustuko gaiei heltzeko, eta egurra ezker-eskuin banatzeko.

Ezetz asmatu funtzionariei zein animalia egokitu zieten!

Animali bat badau munduen
mikroskopiko samarra
aumentuakin ikusi ezkero
hankatsue ta zatarra
garrapatie erderaz eta
euskeraz barriz, kaparra
inon odola txupetie da
eitten dakixan bakarra
bizi ezinik dauzen gaixuek
badauke horrein biharra.
Kapar kaskarren bizimodue
ez da gatxa asmetie
laneko bide bakarra dauke
txollue edo suertie
lortzen badaue muturra sartuz
nunbaitten koloketie
ziurtetute izaten daue
hil artien txupetie
animalixen erresumako
funtzionaixuek die

Gogor samarrak, ezta? Haiei ere hala irudituko zitzaien; diskan bertan, azkenburuko bertsoetan, funtzionari lagunak "salbatzeko", edo behinik-behin keinu bat egiteko beharra antzeman baitzuten :
zuretzako Joxerra, ohore guztia
kapartu nahi ez duzun erle amestia
Maiatzaren 15ean eta 16an Udaltop Soziolinguistika Jardunaldia izango da: "Euskara erabiltzeko planak, elkarrekin berritzen". Antolatzaileen esanetan, jardunaldien bidez, "euskara erabiltzeko planetan baliatu litezkeen tresnak, gakoak eta esperientziak" eskaini nahi zaizkie, herri administrazioetako euskara teknikariei zein aholkularitza enpresetakoei. Ez dakit hara hurbiltzeko aukera izango dudan. Dena den, ez dut zalantza izpirik kapartu nahi ez duten erle amestien bilgune izango dela. 

Han ikusten ez bagara, beraz, esker on eta goraintziak guztioi!

*Oharra: diska Spotify-n entzun daiteke, edo ekaitzaldi blogean.

2014/04/06

Irrealitatearen Diskurtsoa eta antidotoak

Sanchez Carrionek artikulu bat idatzi zuen BAT aldizkarian 1996. urtean: "Un futuro para nuestro pasado" idazlaneko ideiei buruzko jarrera intelektualak. Garai hartan artikulu gogorra iruditu zitzaidan. Berriro irakurri dudanean... gustatu egin zait.

Txepetxen hitzetan, "un futuro para nuestro pasado" liburuaren asmoa zen "errealitatearen zentzua birkonpontzea", komunitate minorizatuak bere buruaren ezagutza (eta kontzientzia) egokia izatea. Irrealitatearen Diskurtsoa da "hizkuntza-komunitate menderatu batek bere buruaren gain duen pertzepzio edo balorazio faltsua. Pertzepzio horren eraginez, indargabetu egiten da komunitate horretako hiztunek hizkuntza hori behar bezala lantzeko duten motibazioa, baita galdua dutenek hizkuntza berreskuratzeko motibazioa ere." Liburuak irrealitatearen diskurtsoaren kontrako antidotoa izan nahi zuen. 

Artikulura itzulita, liburuak sortutako erresistentziak (edo tapoiak) identifikatu zituen bertan, eta banan-banan aztertu. Hiru ziren:
  • Eruditogenesia.  "Un futuro para nuestro pasado" obra konplexua dela saldu nahi omen zuten batzuek, kontu handiz irakurri beharrekoa. Esaten zuten benetako jakituria behar zela egoki interpretatzeko. Txepetxek, ordea, obraren sinpletasuna defendatzen zuen; bere ustez, jende apalak erraz ulertzeko moduko testua izan daiteke, baldin eta norberaren esperientziatik eta bizipenetik irakurtzen bada.
  • Diskurtsoaren degradazioa. Beste batzuek zioten egokia dela Txepetxen diskurtsoa, baina partziala ere bai; oso garrantzi handiko zerbait falta dela (gero zer falta den inork esan ez badu ere).
  • Bere asmoaren desbirtualizazioa. Txepetxen hitzetan, harriaren "birtutea" iraunkortasuna da; eta arrosaren birtutea, lurrina. Gauza bakoitzak berea du. Ezin da harria erasotu, lurrinik ez duelako. Gauza bakoitzak zerbaitetarako balio du; funtzio bat du.  Birtutea eta funtzioa bat etortzea da kontua. Txepetxen ustez, bere obrak egoki betetzen du bere funtzioa, eta ez da zilegia gehiago eskatzea.

Labur esanik, berea diskurtso osoa eta betea zela adierazi nahi zuen: borobila eta beregaina.

Jon Sarasuaren Hiztunpolis liburua eta Txepetxena parekatu izan dira. Baliteke. Baina ezberdinak ere badira. Jon Sarasuak aitortzen duen bezala, bere testuak hari-mutur solte asko ditu; eta horietako bakoitza aukera bat da handik tira egiteko. Zuhaitz baten modukoa da: enbor sendoa bai, baina adar eta adarxka ugari ere bai. Gogoeta eragitea da helburua, zalantzak sortzea. Bide batzuk agorturik daudela erakutsi eta bide berriak esploratzeko gonbita egitea.

Hori guztia ere Irrealitatearen Diskurtsoaren aurkako antidotoa izan daiteke, nonbait.

2014/03/30

Udaberriko Enarak

Zuberoako mugan


Oporrei begira, Zuberoako mendi ibilbideak bilatzen aritu naiz. Gailurrik egin gabe ere, oso itxura ona duen bat aurkitu dut: Logibar ostatutik abiatu, Holtzarteko zubiraino igo, eta handik gora jarraitu, Pista izeneko ur-jauziraino, Kartxela mendiaren azpian. Berria egunkariak iaz argitaratu zuen: hemen.

Paraje horretan bertan, Belagua aldean, bada beste ibilbide interesgarri bat. Izabatik Belaguara doan errepidea hartu behar da, eta Arrako baseliza dagoen lekuraino igo. Han bertan bide bat abiatzen da mendian gora, Lakura eta Kartxela mendien albotik igaro eta Arrakogoitiko lepora iristen dena. Handik behera, Kakueta arroila ikusgarritik gertu, Santa Grazi herrira iritsi daiteke. Bide horri Enaren bidea deitzen diote.

Enarak


Erronkaritik eta Zaraitzutik Maulera espartingintzara joandako neska gazteak ziren enarak. Beltzez jazten ziren, usadioak agindu bezala. Negua ate joka, senideekin mendi leporaino igo, eta handik Maulera abiatzen ziren. Udazkenean joan eta udaberrian itzuli, enarak bezala.

Nafarrotik soilik ez, Aragoitik ere joaten ziren neskak (Anso eta Echo ibarretatik, batez ere). Baita Italiatik eta Portugaletik ere. Maulek halako kutsu multikulturala izango zuen negu partean.

Herriko etxeetan hartzen zuten ostatu; sarritan, koltxoi bat zuten lurrean lo egiteko, askoz gehiago ez. Itzal oneko neskak ziren; ospe ona zuten herrian: alaiak, arduratsuak eta langileak, baita solidarioak ere.

Oraindik ere fabrika bat dago Mauleko irteeran, turistek bisitatu ahal dutena. Urtean behin, abuztu aldean, Espartinen eguna ospatzen dute bertan. Produkzio txikia da, ordea; eta dagoeneko ez da enararik behar.

Herri kultura


Alde egin zuten Enarek, baina bizirik iraun du emakume horien oroitzapenak. Amaren alabak kantari talde bereziak ikuskizun bat prestatu zuen eta disko bat argitaratu, andereaGatik izenarekin. Kantu gehienak euskaraz daude, baina erderetakoak ere sartu dituzte, XX. mendearen hasierako etorkin gazte horien omenez: euskaraz, frantsesez, gaztelaniaz zein okzitanieraz.

Egun hauetan irakurtzen aritu naizen testu bat etorri zait burura, Josu Amezagarena da: "Herri kultura: euskal kultura eta kultura popularrak".  Herri kultura inon bizi-bizirik badago, Zuberoa da leku hori. Ez zaizue iruditzen? Deigarria da Zuberoako kultur mundua. Inbidia pixka bat ematen du.

Amaren alabek Iparralde 21 bideoan parte hartu zuen. Hona hemen:

2014/03/25

Subjektibitate berriak

Felix Guattari frantziar psikoanalista eta filosofoa izan zen. Ezkerreko militante ezaguna ere bai, psikoanalisiaren eremutik heldu baitzen politikaren mundura. Hainbat lan idatzi zituen, Gilles Deleuze lagunarekin batera; hala nola, L´Anti-Edipe (1972), Rhizome (1976) eta Mille plateaux (1980).

Aitortuko dut bi filosofo hauei buruz irakurri ditudan gauza gehienak bigarren eskuko testuak izan direla. Aitortuko dut sarritan lexikoarekin eta kontzeptuekin trabatua geratu izan naizela: lineas de fuga, agentziamenduak, desterritorializazioa, eskizoanalisia... Aitortuko dut ez zaizkidala batere samurrak egin.
Dena den, euskalgintzaren ikuspegitik begiratuta, iruditu zait badituztela hainbat ideia interesgarri. Ulertu dudan apurraren arabera, Guattarik eta Deleuzek defendatzen dute mundua eraldatu nahi duen plantemendu batek bi elementu behar dituela: subjektibitatearen produkzioa eta gerrarako makinak.

Subjetibitatea konstruktu kulturala da, arau-multzo bat, eraikuntza sozial bat, gizarte horren parte izateko norbanakoek beregatu behar dituzten arauak, alegia. Arau horiek sortzeko moduari deitzen zaio subjektibitatearen produkzioa. Mundu berriak subjektibitate berria behar du, subjektibitate propioa. Mundua eraldatzeak subjektibate berri horren produkziorako mekanismoak eskatzen ditu. Ez dakit zuei, baina niri, hau irakurrita, aspaldi honetan entzuten ari garen kontzeptu zaparrada etortzen zait burura: ideologia, hegemonia, framing, diskurtsoak... Zuei ez?

Beste kontu bat da gerrarako makina zer den. Ez larritu izenagatik. Gerra makinak botere hegemonikoarekin konfrontazioa egiteko dispositiboak dira: mobilizazio bat, plataforma bat... Konfrontazio espazioak dira, ideien eta proiektuen konfrontaziorako mekanismoak.

Batzuetan polita da halako ekarpen bat hartzea eta gure mundutxoa (euskalgintza) betaurreko horiekin begiratzen saiatzea. Euskararen mundutik begiratuta, zein dira subjektibitate berri bat sortzeko ditugun mekanismoak? eta konfrontaziorako? Pertsuasioa eta sedukzioa beharrezkoa dira, baina... zertan da lehen "borroka ideologikoa" deitzen genuen hori?

Ariketa interesgarria iruditzen zait... baina norberak egin beharrekoa.

2014/03/17

Hizkuntza darwinismoa

Xabier Erizeri entzun diot hizkuntza ekologiaren diskurtsoaren arriskuaz. Hizkuntzaren ekologia metafora bat besterik ez dela dio; alferrik dela (eta arriskutsua ere bai) paralelismo estuagorik egin nahi izatea. Baten batek tentazioa izan dezake pentsatzeko naturaren legea dela hizkuntzak hiltzea; izaki bizidunak jaio, bizi eta hil egiten baitira.

Soziolinguistika hiztegiaren arabera, Hizkuntza darwinismoa hizkuntzek Darwinen eboluzio-teorien araberako bilakaera dutela pentsatzen duen hizkuntza-ideologia da. Horren arabera, hizkuntza-komunitate indartsuenak gailenduko lirateke, ahulenak baztertuta.

Charles Darwin naturalista eta biologo ingelesa izan zen. 1831n Hego Amerikako itsasaldea eta bereziki Galapagos uharteak ikertzera abiatu zen. Bost urteko bidaia izan zen eta Lurrari bira eman zion. 1859an bere ikerkuntzen laburbilduma argitaratu zuen: On the Origin of Species by Means of Natural Selection. Hortaz, Darwinek hautespen naturalaren kontzeptua sortu zuen, non naturak berak ingurugiro zehatz batean biziraupenerako egokienak diren espezieak hautatu eta egokiak ez direnak baztertu egiten baititu. (Ikus. Wikipedia).

Piotr Alexeievitx Kropotkin (1842-1921) geografoa izan zen eta politika arloko pentsalaria. Siberian egin zituen ikerketetatik abiatuz, eboluzioan elkarlaguntza eta kooperazioa funtsezkoak zirela defendatu zuen. Hautaketa naturala izakien arteko borrokan oinarritzen zituztenak biziki kritikatu zituen.

Entzun dut bi estrategia ezberdin direla: konpetentzia ugaritasuna kudeatzeko estrategia dela, eta kooperazioa urritasuna kudeatzeko estrategia. Ez dakit, bada. Gauza bat ziurra da: handiek konpetentzia maite dute, txikiek kooperazioa.

Charles Darwin liberalismoaren ikurra da, Piotr Kropotkin anarkismoaren teorikoa.

2014/03/05

Soziolinguistika eta diskurtsoaren analisi kritikoa

Xarxa CRUSCAT erakundeak diskurtsoaren analisi kritikoari buruzko lantegiak antolatu izan ditu bere kideekin. Blogean eman izan dituzte lantegi horien berri. Azkena duela gutxi egin dute: 5è taller d’anàlisi crítica del discurs.

Eurek aitortu bezala, soziolinguistikan lan gutxi egin da perspektiba horretatik. Lantegietan adibide batzuk ezagutzeko aukera izan dute: 
Zaila da diskurtsoaren analisi kritikoa zer den lerro gutxitan laburbiltzea. Honako ezaugarri hauek aipatu izan dira:
  • Diskurtsoa jarduera soziala da.
  • Hortaz, diskurtsoaren analisi kritikoak arazo sozialak aztertzen ditu.
  • Botere-harremanak aztertzen dira, botere-harremanak diskurtsiboak ere badirelako.
  • Ideologiak fenomeno sozialak dira: kognizio sozialak.
  • Ideologiak eta diskurtsoak lotuta daude, bi norabideetan: ideologiak diskurtsoa mediatizatzen du, eta diskurtsoak ideologia.

Nire ustez Teun van Dijk hizkuntzalaria da diskurtsoaren analisi kritikoa gehien eta hobekien landu duen ikerlaria: testuaren gramatikaren bidetik analisi kritikora heldu zen, eta arrazakeria zein botere-harremanak aztertzeari ekin zion. Horretarako eliteen diskurtsoei erreparatu nahi die; elkarrizketa batean esaten zuen bezala, hiru "p" interesatzen zaizkio: politikariak, "profesoreak" eta "periodistak". 

Teun van Dijk-ek testuen analisirako eskema integratua garatu du. Oro har, estrategia orokor bakarra dagoela uste du: "norberaren" alde positiboak eta "aurkarien" alde negatiboak indartzea (eta kontrakoa, norberaren alde negatiboak eta aurkarien alde positiboak isiltzea edo izkutatzea). Hortik abiatuta, testuaren analisia ikuspegi ezberdinetatik egiten du: testuaren tematizazioa, superestruktura, egitura semantiko lokalak, estiloa, erabiltzen dituen baliabide erretorikoak. Oso ikuspegi interesgarria da. Hurrengo sarrera batean saiatuko naiz horri buruz zeozer gehiago idazten.

Gurean ezer gutxi ezagutzen dut ikuspegi honetatik egina. Iñaki Mtz de Lunak azterketatxo bat du egunkarietako titularrek euskarari buruz ematen duten irudiaren inguruan (duela gutxi, topaldian, horri buruzko komentarioren bat edo beste egin zuen). Asier Iriondok, bestalde, politiko elebidunen diskurtsoa aztertu du, euskaraz eta gaztelaniaz ari direnean erabiltzen dituzten gaietan alderik ote dagoen ikusteko. Zeharka bada ere, horrek ere badu analisi kritikoarekin zerikusia.

Susmoa dut hemendik aurrera horrelako lan gehixeago ikusiko ditugula.


Sarrera honek #Kultura Zientifikoa I. Jaialdian parte hartzen du.


2014/02/27

Ikasketa kulturalak

Otsailean Stuart Hall soziologo jamaikarra hil da 82 urterekin. Ikasketa kulturalaren alorrean erreferente nagusietakoa izan da, wikipediaren arabera. Gurean nahiko ezezaguna da, baina Erresuma Batuan orain dela berrogei urte inguru sortu zen cultural studies izeneko diziplina aztertzeko lehen ikerketa zentroa.

Ikasketa kulturalek kulturaren kontzeptu berria eta zabala aldarrikatzen dute. Berria egunkarian irakurritakoaren arabera, ikuspegi honek "masa kulturaren eta kultura elitistaren arteko bereizketa ezabatzen du, auzian jartzen du ekoizleen eta kontsumitzaileen arteko banaketa tradizionala, eta eremu interdiziplinarioak sustatzen ditu (soziologia, etnografia...), aztergai berriak erantsiz ikerketa kulturalen esparrura: immigrazioa, arrazakeria, feminismoa, nazionalismoa..."

Gaia oso-oso gainetik ikusita ere, ikuspegi interesgarria dirudi:
  • Ideologia kontzeptu kognitiboa dela uste dute: giza talde batek partekaten dituen usteen eta sinismenen multzoa, alegia.
  • Botere-harremanak agerian jartzen dituzte: harreman horiek nola sortzen diren, eta nola transmititzen diren aztertzen ditu (nola "birsortzen diren").
  • Botere harremanetan bi dimentsio ikusten dute: koertzitiboa eta ideologikoa. Hegemonia boterearen dimentsio ideologikoa da .
  • Botere harremanak birsortzeko mekanismoak ikertzen dituzte: (a) tematizazioa (kolektibo horretan gai zentralak zein diren); (b) giza talde horrek erabiltzen dituen metaforak, sinboloak, erritualak... erreferentzia konpartituak; (c) ezagutza partekatuak, taldearen identitatea definitzen dutenak.
  • Ikuspegi metodologikotik, etnografia eta testuen analisia dituzte gogoko. Testuen analisiari dagokionez, gainera, edozein gertaera soziala testu baten moduan irakur daitekeela uste dute, eta horren atzean dauden ideologiak eta botere-harremanak aztertu.
Zer iruditzen zaizue? Hizkuntza ideologiak, hizkuntzen arteko botere-harremanak, hizkuntza subordinazioa... ikuspegi horren arabera aztertu ahal dira? Baliteke.