Lau zutabeak

Euskararen Gizarte Erakundeen Kontseiluaren hitzetan, hizkuntza bat berreskuratuko bada, lau zutabe indartsu behar dira: corpus juridiko egokia, plangintza egokiak, baliabideak eta herri-gogoa. Gogoan dut Kontseiluak, herriz herri, hizkuntza politika egokiari buruzko hitzaldiak antolatu zituela, beren irizpide horiek azaltzeko. Eszenografia ederki zaindu zuten: mintzatokian harri-kartoiz eginiko lau zutabe handi kokatu, eta banan-banan erortzen utzi: corpus juridikoa, plangintza, baliabideak... Herri-gogoa ez, herri-gogoa zutik uzten zuten, hura izan baita urteetan hizkuntzari eutsi diona.

Hizkuntza politika soil-soilik corpus juridikoarekin identifikatzeko joera egon da, eta horrek eztabaida antzuak piztu ditu: Beharrezkoa al da corpus juridiko egokia? Jakina, ezta? Eta... ezinbestekoa al da? Aski al da?

Suzanne Romainek The Impact of Language Policy on Endangered Languages artikulua argitaratu zuen 2002.urtean. Bere ustez hizkuntza eskubideen aitormenak ez du hizkuntzaren biziraupena bermatzen: hizkuntza planifikazioa beharrezkoa da. Are gehiago, hizkuntza plangintzaren beraren eragingarritasuna ere zalantzazkoa dela defendatu zuen, eta autonomiaren falazia azaldu: autonomiaren falazia da aldagai guztiak era sistematikoan kontrolatu daitezkeela sinistea, eta aldagai guztiak kontrolatuz gero emaitzak ziurrak direla pentsatzea.

Bere ustez, ofizialtasunak hizkuntzaren prestigioan du eragina (hizkuntzari buruzko errepresentazio sozialetan, alegia) baina ez norbanakoen hizkuntzaren erabileran. Politika horizontalak defendatzen ditu berak: "sustraiak lantzea", behetik gora lan egin, komunitatea sortu eta komunitatea landu, eragileak ahalmendu (boteretu)... Horiek guztiak, sarri, goitik behera datozen direktrizeak baino eragingarriagoak direla uste du.

Herrialde katalanetan komunikazio instituzionalizatuak eta komunikazio indibidualizatuak berezi ohi dituzte. Hortaz, bistan denez, hizkuntza politika ofizialek batez ere komunikazio instituzionalizatuetan dute eragina, "legez" arautu ahal direlako.

Albert Bastardas irakasleak, ordea, bestelako ikuspegia defendatu izan du. Bere ustez, harreman dinamikoa dago politika linguistikoen eta komunikazio indibidualizatuen artean. Komunikazio instituzionalizatuek indibidualizatuetan ere eragina dute. Normalizazio prozesuari buruzko pertzepzioak dira horretarako tresna. Norbanakoek normalizazio-prozesua arrakastatsua eta atzeraezina dela hautematen badute, halako konbergentzia-joera gertatzen da era progresiboan. Prozesu horiek ez gutxiesteko gomendatzen du Bastardasek.

Corpus juridiko egokia beharrezkoa al da hizkuntza normalizatzeko? Zalantzarik ez. Galdetu, bestela, gu baino are okerrago dauden Iparraldeko eta Nafarroako lagunei. Edo Xabier Leteri galdetu, harek ederki azaltzen baitzuen: "ez dadukanak ongi ohi daki eukitzea zein den ona".